Αμαζόνιος: Πως καταστρέφεται από τον άνθρωπο

ΔΗΜΟΣΙΕΥΘΗΚΕ ΣΤΟ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ ΓΕΩΔΡΟΜΙΟ, ΤΕΥΧΟΣ 16, ΠΟΥ ΚΥΚΛΟΦΟΡΗΣΕ ΣΤΙΣ 2/11/2013

KEIMENO: Ναταλία Τσιγαρίδου, Υπεύθυνη ενημέρωσης και κινητοποίησης GREENPEACE

Το τροπικό δάσος του Αμαζονίου φιλοξένει ένα στα δέκα γνωστά είδη ζώων στον κόσμο. Είναι το σπίτι για 2,5 εκατομμύρια είδη εντόμων, δεκάδες χιλιάδες είδη φυτών, πάνω από 2000 είδη ψαριών και περίπου 2000 είδη πουλιών και θηλαστικών, ενώ νέα είδη ανακαλύπτονται ακόμα από τους επιστήμονες. Ο ιαγουάρος, το ροζ δελφίνι, το μεγαλύτερο λουλούδι του πλανήτη, ένα είδος μαϊμούς σε μέγεθος οδοντόβουρτσας και μία αράχνη σε μέγεθος μπάλας του μπέιζμπολ είναι μερικά μόνο από τα σπάνια και μοναδικά στον κόσμο είδη που φιλοξενούνται ανάμεσα στα πανύψηλα δέντρα του δάσους και τα νερά του ποταμού Αμαζονίου. Δίπλα τους ζουν περίπου 20 εκατομμύρια άνθρωποι, πολλοί εκ των οποίων ανήκουν σε ιθαγενείς φυλές που βασίζονται εξ ολοκλήρου στο δάσος για την επιβίωσή τους, ενώ αρκετές από αυτές δεν έχουν έρθει ποτέ σε επαφή με τον έξω κόσμο.

Αυτός ο εντυπωσιακός πνεύμονας πρασίνου όμως δεν είναι ζωτικής σημασίας μόνο για τους οργανισμούς που ζουν στην τεράστια έκτασή του. Ο Αμαζόνιος με την ανάσα του κρατάει ζωντανό ολόκληρο τον πλανήτη. Τα δέντρα και τα φυτά του Αμαζονίου απορροφούν άνθρακα από την ατμόσφαιρα και τον αποθηκεύουν στο έδαφός του. Αυτή η διαδικασία είναι εξαιρετικά σημαντική για τη σταθεροποίηση του κλίματος του πλανήτη. Υπολογίζεται ότι στο έδαφος του Αμαζονίου, που εκτείνεται σε 5,5 εκατομμύρια τετραγωνικά χιλιόμετρα σε 9 χώρες της Νότιας Αμερικής, είναι αποθηκευμένοι 80 με 120 δισεκατομμύρια τόνοι άνθρακα. Αυτή η τεράστια ποσότητα άνθρακα πρέπει να παραμείνει στο έδαφος αν θέλουμε να προστατεύσουμε τον πλανήτη από τις κλιματικές αλλαγές.

Ο Αμαζόνιος όμως κινδυνεύει. Το 15% της συνολικής του έκτασης έχει ήδη εξαφανιστεί λόγω της καταστροφικής ανθρώπινης δραστηριότητας. Μεγάλες περιοχές του τροπικού δάσους αποψιλώνονται για να δημιουργηθούν νέες εκτάσεις για βοσκοτόπια και καλλιέργεια σόγιας. Οι δραστηριότητες αυτές οδηγούν σερύπανση των πόσιμων υδάτων του ποταμού, εξαφάνιση της βιοποικιλότητας και εκδίωξη των ιθαγενών κοινοτήτων από τις περιοχές τους. Ταυτόχρονα όμως οδηγούν σε ακόμα περισσότερη αποψίλωση, καθώς τα εδάφη του Αμαζονίου δεν παραμένουν εύφορα για την καλλιέργεια σόγιας για μεγάλο χρονικό διάστημα, με αποτέλεσμα κάθε λίγα χρόνια οι καλλιεργήσιμες εκτάσεις να εγκαταλείπονται και να αποψιλώνονται νέες περιοχές για να μετατραπούν σε χωράφια.

Παράλληλα, αιωνόβια δέντρα υλοτομούνται για να μετατραπούν σε ξυλεία, χαρτί και χαρτοπολτό. Στις περισσότερες περιπτώσεις, η υλοτόμηση γίνεται χωρίς συγκεκριμένο σχέδιο, πολύ συχνά είναι παράνομη, ενώ οι μέθοδοι που χρησιμοποιούνται πολλές φορές οδηγούν σε επιπλέον καταστροφή των πόρων του δάσους. Οι δραστηριότητες αυτές με τη σειρά τους απαιτούν τη διάνοιξη δρόμων βαθιά μέσα στο τροπικό δάσος και οδηγούν σε αυξημένη ανθρώπινη παρουσία που διαταράσσει ακόμα περισσότερο τις λεπτές ισορροπίες του οικοσυστήματος.

Οι απειλές για τον Αμαζόνιο όμως δεν σταματούν εδώ.Η αποψίλωση των δασών συμβάλλει στις κλιματικές αλλαγές λόγω της απελευθέρωσης του άνθρακα που βρίσκεται αποθηκευμένος στο έδαφος.Οι κλιματικές αλλαγές με τη σειρά τους απειλούν ακόμα περισσότερα τα τροπικά δάση δημιουργώντας έτσι έναν φαύλο και εξαιρετικά επικίνδυνο κύκλο.

Η αύξηση της θερμοκρασίας του πλανήτη προκαλεί ζημιές ή ακόμα και το θάνατο στα δέντρα και τα φυτά του δάσους, ενώ αυξάνει τις ξηρασίες, συχνά παρατεταμένες και τις δασικές πυρκαγιές. Τα νεκρά δέντρα απελευθερώνουν τον άνθρακα που είναι αποθηκευμένος στο έδαφος με αποτέλεσμα να επιδεινώνεται το φαινόμενο του θερμοκηπίου ακόμα περισσότερο.

Αυτή η ανατροφοδοτούμενη διαδικασία μπορεί να αλλάξει το κλίμα σε όλο τον πλανήτη και να οδηγήσει σε μία ριζική αλλαγή της ζωής όπως την ξέρουμε. Ο καλύτερος τρόπος για να την ανακόψουμε είναι σταματώντας την αποψίλωση των αρχέγονων δασών, όπως ο Αμαζόνιος. Η προστασία των δασών δεν θα έχει οφέλη μόνο για τη βιοποικιλότητα και τους πληθυσμούς που ζουν σε αυτά, αλλά είναι και ένας από τους ταχύτερους και φτηνότερους τρόπους για να σταματήσουμε τις κλιματικές αλλαγές.

Η Greenpeaceεργάζεται σε διαφορετικά επίπεδα για να πετύχει ένα τέλος στην αποψίλωση των δασών μέχρι το 2020. Αυτό περιλαμβάνει τη δημιουργία ενός διεθνούς μηχανισμού για τη μείωση της αποψίλωσης (Reduced Emissions from Degradation and Deforestation–REDD), την ενδυνάμωση της φωνής των κοινοτήτων του Αμαζονίου που αγωνίζονται για την προστασία των εδαφών τους, την ευαισθητοποίηση της κοινής γνώμης σχετικά με τα προϊόντα που καταναλώνουν και μπορεί να προέρχονται από τροπικά δάση, καθώς και την άσκηση πίεσης στις εταιρείες που παράγουν ή εμπορεύονται τα προϊόντα αυτά.

Το τέλος της αποψίλωσης δεν σημαίνει βέβαια ότι ο Αμαζόνιος θα σταματήσει να είναι πηγή ανάπτυξης για τους κατοίκους του. Ήδη η Greenpeaceεπεξεργάζεται μία σειρά από εναλλακτικές δραστηριότητες που μπορούν να αποφέρουν έσοδα στους ντόπιους πληθυσμούς χωρίς να προξενούν καταστροφή στο δάσος. Οι δραστηριότητες αυτές περιλαμβάνουν την εξαγωγή καουτσούκ από τα δέντρα χωρίς αυτά να καταστρέφονται, τη συλλογή φρούτων και καρπών, την εκμετάλλευση των φαρμακευτικών φυτών, καθώς και οικοτουριστικές δραστηριότητες. 

Ειδικά οι τελευταίες μπορούν να δώσουν σε όλους μας την ευκαιρία να γνωρίσουμε τον Αμαζόνιο από κοντά. Για να γίνει όμως αυτό πρέπει πρώτα όλοι να πούμε όχι στην καταστροφή του και να συμβάλλουμε στην προστασία του.