Χαρτογραφώντας τις φυκιάδες: Ένα επιστημονικό σεργιάνι στου Αιγαίου τα νησιά

Τις ομορφιές του Αιγαίου, αλλά και τους κινδύνους που αντιμετωπίζει το θαλάσσιο περιβάλλον από τις ανθρώπινες δραστηριότητες κατέγραψαν δύο νεαροί Γάλλοι, σε συνεργασία με το Ινστιτούτο Θαλάσσιας Προστασίας «Αρχιπέλαγος». 

Οι… ιπτάμενοι επιστήμονες πραγματοποίησαν ενδεικτική εναέρια χαρτογράφηση θαλάσσιων λιβαδιών Ποσειδωνίας, της γνωστής σε όλους μας ως φυκιάδας, με παράλληλη καταγραφή από θαλάσσα και… από ψηλά. Ο 30χρονος πιλότος Αντριέν Νορμιέ και η 27χρονη δικηγόρος Κλεμαντίν Μπακρί, μέλη του Μη Κερδοσκοπικού Οργανισμού «ORA» (Observe, Report, Analyze, δηλαδή «Παρατήρησε, Κατάγραψε, Ανάλυσε) πέταξαν πάνω από τη Σάμο, την Ικαρία, τους Φούρνους, την Πάτμο, τους Αρκιούς και τους Λειψούς, την ίδια ώρα που αντίστοιχα δεδομένα συλλέγονταν από θαλάσσιο σκάφος του «Αρχιπελάγους». Παράλληλα, αποτύπωσαν τη διάβρωση μικρών νησίδων καθώς και της Ικαρίας, η οποία οφείλεται κυρίως στην ανεξέλεγκτη ανθρωπογενή παρέμβαση: την υπερβόσκηση, την αποψίλωση βλάστησης και την κατασκευή έργων χωρίς τήρηση των περιβαλλοντικών όρων.

Η κοινή αποστολή εξέτασε και τις βραχονησίδες Άνυδρο και Πετροκάραβο που εκτείνονται βορείως της Πάτμου. Πρόκειται για καταφύγια άγριας ζωής που αποτελούν σημαντικές αποικίες αναπαραγωγής του ιδιαίτερα σπάνιου γερακιού, γνωστού ως «Μαυροπετρίτη», του οποίου τα 2/3 του παγκόσμιου πληθυσμού έρχονται κάθε χρόνο από τη Μαδαγασκάρη για να αναπαραχθούν στις μικρές ακατοίκητες νησίδες του Αιγαίου. Σημαντική υπήρξε και η καταγραφή θαλασσίων θηλαστικών, δελφινιών και φαλαινών, σε περιοχές του Βορειοανατολικού Αιγαίου.

Κατά τη διάρκεια της σύντομης έρευνάς τους στην Ελλάδα οι Γάλλοι ερευνητές δεν έβγαλαν ασφαλή συμπεράσματα για το βαθμό των περιβαλλοντικών ζημιών, παρά μόνο για την απαράμιλλη ομορφιά των περιοχών που επισκέφθηκαν. «Το μόνο το οποίο μπορούμε να πούμε με σιγουριά είναι ότι τα ελληνικά νησιά έχουν μια ομορφιά που αντίστοιχή της δεν συναντάς σε όλο τον πλανήτη. Γι’ αυτό και πρέπει να προστατευτούν», σημείωσε ο Αντριέν.

Οι τσούχτρες απειλούν τη Μεσόγειο

Δραματική αύξηση εμφανίζουν οι τσούχτρες στη Μεσόγειο τα τελευταία χρόνια, σύμφωνα με στοιχεία που έδωσε στη δημοσιότητα το πανεπιστήμιο του Σαλέντο στην Ιταλία. 

Οι επιστήμονες προειδοποιούν ότι η αύξηση της μέσης θερμοκρασίας της θάλασσας, η υπεραλίευση και η απουσία φυσικών θηρευτών τους, όπως οι θαλάσσιες χελώνες, έχουν πλέον δημιουργήσει το ιδανικό περιβάλλον για την αλματώδη άνοδο των αριθμών τους. 

«Ο κίνδυνος είναι πλέον τεράστιος, ιδίως σε τουριστικές περιοχές που βλέπουν τις ακτές τους να παραμένουν κλειστές για τους λουόμενους με απώλειες εκατομμυρίων ευρώ καθημερινά. Η Σαρδηνία, η Σικελία, η Μάλτα και οι ακτές της Ισπανίας, του Λιβάνου και του Ισραήλ έχουν πλέον μπει στον κατάλογο των περιοχών που πλήττονται σοβαρά από τις τσούχτρες. Μόνο το καλοκαίρι του 2012, περισσότεροι από 150.000 άνθρωποι στη Μεσόγειο τσιμπήθηκαν από τσούχτρες, χωρίς δυστυχώς να λείψουν και θανατηφόρα κρούσματα λόγω αλλεργικής αντίδρασης», εξηγεί ο καθηγητής Στέφανο Πιράινο. 

Από την άλλη πλευρά πάντως, οι ειδικοί σημειώνουν ότι ένα τουλάχιστον είδος ακίνδυνης μέδουσας, η Cotylorhiza tuberculata ή Σαλούφα, που «συχνάζει» και στις ελληνικές θάλασσες κρύβει πολύτιμα μυστικά για την καταπολέμηση του καρκίνου.

«Τα δάση των θαλασσών μας»

Της Αναστασίας Μήλιου, υδροβιολόγος, επικεφαλής ερευνών του «Αρχιπελάγους»

Για να μπορέσουμε να προστατέψουμε τα θαλάσσια λιβάδια στις θάλασσές μας, είναι απαραίτητο κατ΄ αρχήν να γνωρίζουμε που βρίσκονται. Δεδομένης όμως της μεγάλης έκτασης της ελληνικής ακτογραμμής, που ξεπερνάει τα 18.000 χλμ, είναι πολύ δύσκολο να γίνει μία τέτοια χαρτογράφηση. 

Η συγκεκριμένη έρευνα στοχεύει στο να αναπτύξει μία νέα αποτελεσματική και οικονομική μέθοδο - ταχείας χαρτογράφησης και παρακολούθησης των αλλαγών στη έκταση των λιβαδιών ποσειδωνίας προσασμοσμένη στις ιδιαίτερες συνθήκες των ελληνικών θαλασσών. 

Τα θαλάσσια λιβάδια Ποσειδωνίας, οι λεγόμενες φυκιάδες, αποτελούν "τα δάση των θαλασσών μας". Είναι προστατευόμενα οικοσυστήματα δεδομένου του θεμελιώδους ρόλου που διατηρούν για την υγεία και παραγωγικότητα των θαλάσσιων οικοσυστημάτων. 

Στα θαλασσια λιβάδια Ποσειδωνίας, έχουν καταγραφεί περισσότερα από 300 είδη φυκών και 1000 είδη ζώων, γεγονός που αποδεικνύει τη θεμελιώδη σημασία τους, για την παραγωγικότητα και βιοποικιλότητα των θαλασσών μας. 

Αποτελούν είδος ενδημικό στη Μεσόγειο, το οποίο δηλαδή δεν συναντάται σε καμία άλλη θαλάσσια περιοχή του κόσμου, όμως κατά τις τελευταίες δεκαετίες, οι εκτάσεις των λιβαδιών Ποσειδωνίας, έχουν μειωθεί δραματικά. λόγω των αυξανόμενων ανθρωπογενών πιέσεων. 

Οι ελληνικές θάλασσες συντηρούν έως σήμερα, τις σημαντικότερες εναπομείνασες εκτάσεις λιβαδιών Ποσειδωνίας στη Μεσόγειο, όμως στις μέρες μας η αυξημένη επίδραση του ανθρώπου στην παράκτια ζώνη, επιβαρύνει σημαντικά αυτό το ιδιαίτερα σημαντικό οικοσύστημα. Άναρχη δόμηση, παράνομη αλιεία με συρόμενα εργαλεία όπως μηχανότρατα και γρι-γρι, έντονη αγκυροβολία από σκάφη αναψυχής ιδίως σε δημοφιλείς προορισμούς. 

Όταν καταστραφεί ένα θαλάσσιο λιβάδι, δεδομένου ότι δεν υπάρχει πλέον το βαθύ ρίζωμα του που συγκρατεί το θαλάσσιο ίζημα κατά τις θαλασσοταραχές, όταν επικρατεί κακοκαιρία - τους χειμερινούς μήνες, σε πολλές περιοχές της Ελλάδας αλλά και της Μεσογείου γενικότερα έχει παρατηρηθεί να εξαφανίζονται για πάντα, ολόκληρες παραλίες, άρα πέρα από την αλιεία, οι επιδράσεις στον τουρισμό μπορεί να είναι επίσης δραματικές.