"Βρεταννικός", ο αδερφός του "Τιτανικού" στο βυθό του Αιγαίου

Έχει μείνει στην Ιστορία ως ο δεύτερος… αδελφός του «Τιτανικού», καθώς ήταν ένα από τα τρία σχεδόν πανομοιότυπα πλοία της ατμοπλοϊκής εταιρείας «Λευκός Αστήρ», με τον… «Ολυμπιακό», το «Olympic», να συμπληρώνει την τριάδα. Ανάμεσα από τη Μακρόνησο και την Κέα και σε βάθος 120 περίπου μέτρων, προσελκύει το παγκόσμιο ενδιαφέρον μέχρι σήμερα, 96 χρόνια μετά τη βύθισή του. Πρόκειται για το «Britannic», τον «Βρεταννικό», ένα θηριώδες για την εποχή του υπερωκεάνιο μήκους 269 μέτρων.

Μέσα στη δίνη του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου επιτάχθηκε από τους Άγγλους, χρησιμοποιήθηκε ως νοσοκομειακό πλοίο και βυθίστηκε μετά από πρόσκρουση σε γερμανική νάρκη το Νοέμβριο του 1916, ενώ ταξίδευε από το Σαουθάμπτον στη Λήμνο, προκειμένου να παραλάβει τραυματίες από την αποτυχημένη εκστρατεία των Αγγλογάλλων κατά των Τούρκων στα Δαρδανέλια.

«Ο Βρεταννικός στολίζει σχεδόν ακέραιος το Αιγαίο σε κατάσταση που υπόσχεται την επιβλητική παρουσία του για αρκετά χρόνια ακόμη, σε αντίθεση με τον Τιτανικό, που έχει κυριολεκτικά διαλυθεί από την στιγμή της βύθισής του», λέει στον «Ε.Τ.» ο Αλέξανδρος Σωτηρίου, υπεύθυνος για την άρτια οργάνωση της επιστημονικής αποστολής στο ναυάγιο, η οποία παρουσιάζει αρκετές ιδιαιτερότητες, λόγω του βάθους και των συνθηκών. «Την ιστορία του Βρεταννικού την αντιλαμβάνομαι τελείως διαφορετικά. Στην προσπάθειά του να σώσει το πλοίο, ο καπετάνιος του Βρεταννικού μετά την πρόσκρουση στη νάρκη έβαλε πλώρη για Κέα, για να το προσαράξει στα αβαθή. Οι μηχανές δεν σταμάτησαν να λειτουργούν μέχρι τη στιγμή που το πλοίο βυθίστηκε».

Αν και είναι το μεγαλύτερο σε μέγεθος ναυάγιο του Πρώτου Παγκοσμίου, ο αριθμός των θυμάτων δεν ξεπέρασε τα 30, ενώ περίπου 1036 άτομα, μέλη του πληρώματος και νοσηλευτικό προσωπικό, κατάφεραν να διασωθούν από παραπλέοντα σκάφη. «Μια σωσίβια λέμβος παρασύρθηκε από τις προπέλες και κομματιάστηκε. Οι επιβάτες της ήταν τα μόνα θύματα του ναυαγίου, το οποίο δεν παρέσυρε κανέναν στον βυθό της θάλασσας», εξηγεί ο κ. Σωτηρίου. Πρώτος ο Ζακ-Υβ Κουστώ εντόπισε και καταδύθηκε στον Βρεταννικό το 1975 και από τότε αρκετές αποστολές –διεθνείς και ελληνικές- έχουν καταγράψει με κάθε λεπτομέρεια το ναυάγιο.

Η επιστημονική αποστολή

Πριν από λίγες μόλις ημέρες ολοκληρώθηκε αποστολή στο ναυάγιο από ομάδα έμπειρων Ελλήνων και Βέλγων αυτοδυτών, υπό την επιστημονική καθοδήγηση δύο Ελλήνων ερευνητών, του Δρ Θανάση Γκρίτζαλη από το Ωκεανογραφικό Κέντρο του Southampton και του Δρ Βασίλη Ρούσση, καθηγητή του τομέα Φαρμακογνωσίας και Χημείας Φυσικών Προϊόντων στο Εθνικό και Καποδιστριακό πανεπιστήμιο Αθηνών.

«Είναι γνωστό ότι η παρουσία ενός ναυαγίου στον βυθό της θάλασσας επηρεάζει το θαλάσσιο περιβάλλον, καθώς μετά από κάποιον διάστημα, το ναυάγιο μετατρέπεται σε ύφαλο στον οποίο φιλοξενούνται ιδιαίτεροι θαλάσσιοι οργανισμοί. Ο Βρεταννικός αποτελεί ιδανικό πεδίο για έρευνα, γιατί είναι ένα από τα μεγαλύτερα ναυάγια στον κόσμο, βρίσκεται στον βυθό του Αιγαίου για σχεδόν 100 χρόνια και έχει αφομοιωθεί σε μεγάλο βαθμό. Σε απόσταση μεγαλύτερη των τεσσάρων ναυτικών μιλίων από την κοντινότερη ακτή και αρκετά βαθιά από την επιφάνεια της θάλασσας στα 120 μέτρα, δεν επηρεάζεται σημαντικά από την ανθρώπινη δραστηριότητα. Το πλήθος και η ποικιλία των θαλάσσιων οργανισμών που αναπτύσσονται στον Βρεταννικό παρουσιάζουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον», αναφέρει στον «Ε.Τ.» ο Αλέξανδρος Σωτηρίου.

Ο Δρ Θανάσης Γκρίτζαλης, ειδικός σε θέματα αυτόματης δειγματοληψίας νερού για μεγάλα χρονικά διαστήματα,  σε συνεργασία με τον Δρ Βασίλη Ρούσση, ο οποίος ειδικεύεται στον τομέα της ανάπτυξης φαρμάκων από την θάλασσα και διαθέτει μεγάλη σχετική εμπειρία, ανέλαβαν να καθοδηγήσουν την ομάδα των Βέλγων εθελοντών δυτών προκειμένου να ληφθούν δείγματα θαλασσίων οργανισμών και νερού, ώστε να σταλούν στο εργαστήριο για ανάλυση.

Ο κ. Σωτηρίου εκφράζει την ελπίδα ότι η έρευνα στο συγκεκριμένο πεδίο θα αποδώσει καρπούς που θα χρησιμέψουν για το γενικό καλό: «Εκτός από τα γενικά συμπεράσματα που θα προκύψουν σχετικά με τις πιθανές θετικές ή αρνητικές περιβαλλοντικές επιπτώσεις, υπάρχουν ελπίδες ότι οι ιδιαίτεροι οργανισμοί που αναπτύσσονται στα ναυάγια θα μπορούσαν να φανούν χρήσιμοι για την παρασκευή φαρμακευτικών ουσιών, για την αντιμετώπιση ασθενειών».

Η επιστημονική έρευνα σχετικά με τις επιπτώσεις των ναυαγίων στον βυθό της θάλασσας δεν ολοκληρώνεται φυσικά με αυτή την αποστολή. «Ανάλογα με τα αποτελέσματα που θα προκύψουν σε αυτή τη φάση, θα χρειαστεί να πραγματοποιηθούν επιπλέον καταδύσεις σε διάφορα άλλα ναυάγια προκειμένου να μπορέσουμε να επιβεβαιώσουμε τα αποτελέσματα. Αν και η συνέχεια αναμένεται εξίσου δύσκολη, κανείς δεν μπορεί να πει ότι δεν θα είναι συναρπαστική, καταλήγει ο κ. Σωτηρίου. Στην ιστοσελίδα www.projectbritannic.com αναρτάται σταδιακά όλο το υλικό της αποστολής, καθώς και τα αποτελέσματα των ερευνών.  

Από τον Τιτανικό και τον Βρεταννικό, στο… βυθό

Η βύθιση του Τιτανικού και τα 1.517 θύματά του έδωσαν σκληρό μάθημα και ανάγκασαν την πλοιοκτήτρια να τροποποιήσει αρκετά χαρακτηριστικά του Βρεταννικού. Τοποθετήθηκε διπλό κύτος στο μηχανοστάσιο και το λεβητοστάσιο, τα στεγανά έφτασαν μέχρι το ύψος του δεύτερου καταστρώματος και τα βίντσια μπορούσαν να κατεβάσουν στη θάλασσα μέχρι και έξι σωσίβιες λέμβους το καθένα. Επιπλέον λέμβοι τοποθετήθηκαν στο κατάστρωμα και πιο ισχυρή μηχανή που απέδιδε 18.000 ίππους, 2.000 περισσότερους από την αντίστοιχη του Τιτανικού, έδινε την απαραίτητη ταχύτητα. Τίποτα όμως δε μπορούσε να σώσει τον Βρεταννικό από την πρόσκρουση στη νάρκη, που το έστειλε στο βυθό σε μόλις 55 λεπτά, στις 21 Νοεμβρίου του 1916.

Η «ταυτότητα» του Βρεταννικού

Καθελκύστηκε το Φεβρουάριο του 1914

Επιτάχθηκε το Δεκέμβριο του 1915

Βυθίστηκε το Νοέμβριο του 1916

Μήκος: 269 μέτρα

Εκτόπισμα: 53.000 τόνοι

Μέγιστη ταχύτητα: 23 κόμβοι

Σε συζητήσεις με τον Δήμο Κέας, φαίνεται ιδιαίτερα πιθανό να δημιουργηθεί μια αίθουσα στο λιμάνι της Κορρησίας, αφιερωμένη στο ναυάγιο του Βρεταννικού. Λόγω του χαρακτηρισμού του ναυαγίου ως μνημείου, αλλά και για λόγους διατήρησής του, η αίθουσα θα διακοσμείται από φωτογραφικό υλικό και όχι αντικείμενα από αυτό. Στην παρούσα αποστολή καταφέραμε να καταγράψουμε αρκετές καλές εικόνες, ικανές να «μεταφέρουν» τον επισκέπτη μιας τέτοιας έκθεσης με άνεση και ασφάλεια στο βυθό του Αιγαίου.

Αλέξανδρος Σωτηρίου

«Αυτή τη φόρα δεν καταδύθηκα στο ναυάγιο, καθώς το βάρος της διοργάνωσης και του συντονισμού της αποστολής δεν άφησε τον απαραίτητο χρόνο. Το 1997, σε ηλικία 20 ετών «επισκέφτηκα» για πρώτη φορά τον Βρεταννικό. Ο θαυμασμός υπερνικά τον φόβο και οποιοδήποτε αίσθημα αβεβαιότητας. Το ταξίδι σε μια άλλη εποχή είναι αυτό που συναρπάζει. Στο ναυάγιο πραγματοποίησα τρεις καταδύσεις διάρκειας 10-20 λεπτών. Οι αναμνήσεις βρίσκονται χαραγμένες στη μνήμη μου και θυμάμαι λεπτομέρειες σαν να είναι πολύ πρόσφατες. Σπάνια μπορεί να ζήσει κανείς κάτι τέτοιο, θεωρώ τον εαυτό μου ιδιαίτερα τυχερό και καταλαβαίνω απόλυτα όλους αυτούς που εκφράζουν έντονα την επιθυμία για επίσκεψη στο ναυάγιο».