Ιστορίες κατασκοπείας από το Διάστημα στην… άβυσσο

Μια ιστορία καταχωνιασμένη για δεκαετίες στα απόρρητα αρχεία της CIA, της Υπηρεσίας Πληροφοριών των ΗΠΑ, βλέπει για πρώτη φορά το φως της δημοσιότητας, μετά τον αποχαρακτηρισμό της. Πρόκειται για την επιχείρηση εντοπισμού και ανέλκυσης τμήματος κατασκοπευτικού δορυφόρου που κατέπεσε το 1971 στον Ειρηνικό Ωκεανό, σε βάθος σχεδόν 5 χιλιομέτρων, η οποία οδήγησε στην πρώτη στα παγκόσμια χρονικά επιτυχημένη ναυαγιαίρεση από τόσο μεγάλο βάθος.

Στις 10 Ιουλίου του 1971, στο απόγειο δηλαδή του Ψυχρού Πολέμου μεταξύ των ΗΠΑ και της τότε Σοβιετικής Ένωσης, ο αμερικανικός κατασκοπευτικός δορυφόρος με την κωδική ονομασία “Hexagon”, ο οποίος βρισκόταν σε τροχιά γύρω από τη Γη φωτογραφίζοντας «ευαίσθητες» περιοχές, στέλνει πίσω στον πλανήτη μας ένα «φορτίο δεδομένων», όπως αποκαλούσαν στη γλώσσα των… πρακτόρων τις φωτογραφίες που είχε καταγράψει ο διαστημικός κατάσκοπος.

Η διαδικασία περισυλλογής του ήταν -τουλάχιστον στη θεωρία- απλή: Μόλις το «φορτίο» εισερχόταν στη γήινη ατμόσφαιρα, αλεξίπτωτο επιβράδυνε την πορεία του και ένα ειδικά εξοπλισμένο αεροσκάφος το έπιανε κυριολεκτικά στον αέρα. Η πραγματικότητα όμως διέψευσε τις προσδοκίες των ανθρώπων της CIA, καθώς το αλεξίπτωτο έσπασε και η «φωτοκάψουλα» βυθίστηκε στην άβυσσο, σε βάθος 4.876 μέτρων κάτω από την επιφάνεια της θάλασσας.

Το χρονικό της ανέλκυσης

Οι κατασκοπευτικοί δορυφόροι «Εξάγωνο», όπως είναι η ονομασία τους στα ελληνικά, ήταν μέρος ενός απόρρητου, μέχρι τα τέλη του 2011, προγράμματος όταν οι ΗΠΑ παραδέχθηκαν επίσημα την ύπαρξή τους. Σταδιακά, φωτογραφικό υλικό και αναφορές αποστολών δημοσιοποιούνται, με στόχο να προβληθεί μια σκοτεινή περίοδος ανταγωνισμού των υπερδυνάμεων, αλλά και να παρουσιαστεί η τεχνολογική πρόοδος που συντελέστηκε τις τελευταίες δεκαετίες.

Ο “Hexagon” αποτύπωνε φωτογραφικά τις περιοχές «ειδικού ενδιαφέροντος», όπως βάσεις πυραύλων, λιμενικές εγκαταστάσεις και πυρηνικά εργοστάσια και στη συνέχεια, ελλείψει άλλων μέσων μετάδοσης, «έστελνε» πίσω στη Γη το φιλμ με ειδικό «φορτίο δεδομένων». Η είδηση της απώλειας του φορτίου αυτού σήμανε άμεσα συναγερμό στις υπηρεσίες των ΗΠΑ. Έτσι, η CIA σε συνεργασία με το πολεμικό ναυτικό της χώρας αποφάσισαν να επιχειρήσουν κάτι που δεν είχε ξαναγίνει στο παρελθόν: Τον εντοπισμό, αλλά και την ανέλκυση του πολύτιμου υλικού. Με τη βοήθεια του ειδικού βαθυσκάφους Trieste II ξεκίνησε η διαδικασία έρευνας, η οποία σύμφωνα με την αναφορά της CIA «αποσκοπούσε τόσο στην περισυλλογή του πολύτιμου φωτογραφικού αρχείου, όσο και στην επίτευξη ανελκύσεων από μεγάλα βάθη».

Οι ειδικοί έπρεπε να ξεπεράσουν σημαντικά εμπόδια: Το βαθυσκάφος δεν είχε καταδυθεί βαθύτερα από τα 3 χιλιόμετρα μέχρι τότε, ο εντοπισμός ενός «ψύλλου στα άχυρα» ήταν εξαιρετικά δύσκολος με τα μέσα της εποχής, ενώ και η κατάσταση του «φορτίου δεδομένων» μετά την πρόσκρουση και την παραμονή στη θάλασσα ήταν αμφίβολη. 

Χαρακτηριστική της δυσκολίας του εγχειρήματος ήταν ότι προηγήθηκαν δύο αποτυχημένες απόπειρες ανέλκυσης, στις 3 και τις 30 Νοεμβρίου του 1971, πριν την επιτυχημένη της 25^ης Απριλίου του 1972, μετά από ένα σχεδόν χρόνο παραμονής του… διαστημικού επισκέπτη στο βυθό. «Η Τρίτη απόπειρα στέφθηκε από επιτυχία», σημειώνει ο συντάκτης της απόρρητης αναφοράς. «Καταφέραμε να ανασύρουμε το πολύτιμο υλικό, αλλά δυστυχώς λίγο πριν την ανάδυση του Τριέστε, χάσαμε μεγάλο μέρος του», καταλήγει ο επικεφαλής της επιχείρησης.

Παρά την απώλεια «σημαντικού μέρους» του φορτίου, η επιχείρηση χαρακτηρίστηκε ως «απολύτως επιτυχής», κυρίως γιατί άνοιξε το δρόμο στην εξερεύνηση της Αβύσσου, η οποία πλέον έχει περάσει και στα χέρια ιδιωτών, όπως καταδεικνύει το ρεκόρ του διάσημου σκηνοθέτη Τζέιμς Κάμερον, ο οποίος καταδύθηκε στο βαθύτερο σημείο της Γης, στην Τάφρο των Μαριανών σε βάθος 11 σχεδόν χιλιομέτρων με το… Ι.Χ. βαθυσκάφος του πριν από λίγους μήνες.