Οι γίγαντες των ελληνικών θαλασσών

Δημοσιεύθηκε στο περιοδικό ΓΕΩΔΡΟΜΙΟ, στις 10 Αυγούστου 2013

Γράφει η Μαρία Λιβανού,Συνεργάτης Θαλάσσιων Προγραμμάτων WWF Ελλάς

Αν και μικρή σε μέγεθος, η χώρα μας έχει την τύχη να φιλοξενεί στις θάλασσές της μοναδικούς …..γιγάντιους θησαυρούς. Εννέα μόνιμοι και πέντε περιστασιακοί μοιράζονται μαζί μας το ίδιο σπίτι, τις ελληνικές θάλασσες. Η πρώτη ευρωπαϊκή εκστρατεία ενημέρωσης και κατάρτισης, Θάλασσα, που υλοποιούν από κοινού το WWF Ελλάς και η ΜOm, σε συνεργασία με τα ερευνητικά ινστιτούτα Tethys και Πέλαγος, είναι εδώ για να μας τους παρουσιάσει.

Στα ανοιχτά του Ιονίου ζει η πτεροφάλαινα, με μέγεθος καρδιάς στο μέγεθος ενός μικρού αυτοκινήτου, είναι το δεύτερο μεγαλύτερο ζώο στον πλανήτη μπορεί να φτάσει τα 23 μ. σε μήκος, τους 75 τόνους σε βάρος και τα 100 χρόνια σε ηλικία! Τρέφεται με κριλ, ένα είδος ζωοπλαγκτόν, που μοιάζει με μικρή καραβίδα. Ο εξίσου εντυπωσιακός σε μέγεθος, φυσητήρας και ο ζιφιός, προτιμούν επίσης τα νερά του Ιονίου. Πιο συγκεκριμένα τα δύο αυτά ζώα, ζουν κατά μήκος της Ελληνικής Τάφρου, ένα σύνολο υποβρύχιων γκρεμών και φαραγγιών που ξεκινάει από τα Δυτικά των Ιονίων νήσων και καταλήγει στα νοτιοανατολικά της Ρόδου.

Ο φυσητήρας, με μήκος που φτάνει τα 15 μέτρα για τα αρσενικά, είναι το ζώο με τον μεγαλύτερο εγκέφαλο που έχει καταγραφεί ποτέ στο ζωικό βασίλειο. Η ζωή των φυσητήρων είναι οργανωμένη σε κοινωνικές ομάδες, για τα θηλυκά και τα νεαρά ενώ τα αρσενικά, ζουν μόνα. Στην κοινωνική ομάδα, τα νεαρά μαθαίνουν να σέβονται την κοινωνική ιεραρχία, να ψάχνουν για τροφή, να χρησιμοποιούν το ηχοεντοπιστικό τους σύστημα, να καταδύονται κ.α. Άλλωστε οι φυσητήρες, κάνουν καταπληκτικές καταδύσεις που διαρκούν μέχρι και 1,5 ώρα σε βάθη που φτάνουν τα 2000 μέτρα. Εντυπωσιακό φυσικά αν και ο ζιφιός, φτάνει τα 3000 μέτρα με μια μόνο ανάσα. Με σχήμα επίμηκους δελφινιού που φτάνει τα 5 μέτρα στα αρσενικά, ο ζιφιός είναι ένα πολύ δυσπρόσιτο ζώο, το οποίο σπάνια μπορεί να δει κανείς αφού περνάει το μεγαλύτερο μέρος της ζωής του στα …σκοτάδια του βυθού κυνηγώντας την αγαπημένη του τροφή, τα βαθυπελαγικά καλαμάρια.

Περνώντας σε …μικρότερα μεγέθη αλλά πάντα εντυπωσιακά σε ικανότητες, στις ελληνικές θάλασσες ζουν 4 είδη δελφινιών. Το ζωνοδέλφινο, με την χαρακτηριστική «ζώνη» που ξεκινάει από το μάτι και καταλήγει στην κοιλιά, το δελφίνι που συναντάμε περισσότερο στις ελληνικές θάλασσες. Το κοινό δελφίνι, που κάθε άλλο παρά κοινό είναι πλέον στις ελληνικές θάλασσες με τις εντυπωσιακές του ταχύτητες που φτάνουν μέχρι και τα 60 χλμ/ώρα. Το σταχτοδέλφινο, το πιο ιδιαίτερο από όλα τα είδη δελφινιών των ελληνικών θαλασσών, με τις χαρακτηριστικές του γραντζουνιές στο κορμί του, δείκτες υγείας για τα αρσενικά αφού αποτελούν…παράσημα από διαξιφισμούς με άλλα αρσενικά. Και τέλος το ρινοδέλφινο, τον παράκτιο άλτη της δελφινοπαρέας, με ακροβατικές φιγούρες που φτάνουν και τα 8 μέτρα από την επιφάνεια της θάλασσας σε ύψος.

Κοντά στις ακτές ζει και η Μεσογειακή φώκια, ένα πανέξυπνο ζώο, που δεν χάνει ποτέ τον προσανατολισμό της και δεν συγκρούεται ποτέ με σκάφη αλλά και η φώκαινα, που μοιάζει με μικρό δελφίνι χωρίς ρύγχος και ζει αποκλειστικά και μόνο στη Θράκη, από όλη τη Μεσόγειο.

Δυστυχώς όμως τα περισσότερα από αυτά απειλούνται με εξαφάνιση εξαιτίας ανθρώπινων δραστηριοτήτων. Οι απειλές που αντιμετωπίζουν σχετίζονται με την αλιεία (τυχαία παγίδευση, έλλειψη τροφής και ηθελημένη θανάτωση), τη ρύπανση (στερεά απορρίμματα, ρύπανση πάσης φύσης), συγκρούσεις με σκάφη, παρενόχληση, ηχορύπανση, στρατιωτικές ασκήσεις και έρευνες για υδρογονάνθρακα, όχληση, υποβάθμιση του οικοσυστήματος και  κλιματική αλλαγή).

Στο χέρι μας είναι να συμβάλουμε όλοι στην προστασία τους. Άλλωστε, το μότο της καμπάνιας Θάλασσα είναι ακριβώς αυτό «Μοιραζόμαστε το ίδιο σπίτι, ας μάθουμε να ζούμε μαζί». Η συνολική στάση ζωής μας, είτε κοντά είτε μακριά από τη θάλασσα, επηρεάζει το φυσικό περιβάλλον που μας περιβάλλει κάτι το οποίο πολλές φορές ξεχνάμε. Ειδικά για τους καλοκαιρινούς μήνες που οι περισσότεροι από εμάς βρίσκονται κοντά στη θάλασσα, σε περίπτωση που δούμε θαλάσσιο θηλαστικό ζωντανό ή/και νεκρό, τραυματισμένο, το Θάλασσα έχει βγάλει μια σειρά από συμβουλές για όλους μας. Επισκεφτείτε το www.thalassa-project.gr για να μάθετε τι μπορείτε να κάνετε για να συμβάλετε στην προστασία τους. Η ενημέρωση είναι η αρχή της δράσης. 

Tα θαλάσσια θηλαστικά αποτελούν μέρος της φυσικής και πολιτιστικής μας κληρονομιάς και πρώτος τα κατέγραψε ο Αριστοτέλης το 350 π.Χ.

Στον Κορινθιακό συμβαίνει το μοναδικό στον κόσμο φαινόμενο, να δημιουργούν μεικτές κοινωνίες 3 είδη δελφινιών: ζωνοδέλφινα, κοινά δελφίνια και σταχτοδέλφινα.

Το Πρόγραμμα «Θάλασσα» υλοποιείται με τη συνδρομή του χρηματοδοτικού εργαλείου LIFE της Ευρωπαϊκής Ένωσης, της Blue Planet Shipping SA, του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος και του Πράσινου Ταμείου.