Μέντορας: Το ναυάγιο του Έλγιν αποκαλύπτεται

ΔΗΜΟΣΙΕΥΘΗΚΕ ΣΤΟ ΤΕΥΧΟΣ 14 ΤΟΥ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟΥ ΓΕΩΔΡΟΜΙΟ

ΚΕΙΜΕΝΟ/ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ: JOHN FARDOULIS

Κάθε ναυάγιο έχει τη δική του ιστορία. Ένα από αυτά είναι ο «Μέντωρ», το μπρίκι του λόρδου Έλγιν, που μετέφερε τμήματα των Γλυπτών του Παρθενώνα και βυθίστηκε το Σεπτέμβριο του 1802 στον Αβλέμονα των Κυθήρων. Ο Έλγιν ζήτησε τη βοήθεια έμπειρων βουτηχτάδων της εποχής, Καλύμνιων και άλλων, και τα περισσότερα από τα αρχαία μάρμαρα ξαναβρέθηκαν στην επιφάνεια. Το ερώτημα όμως τριγυρνούσε στο μυαλό μου: «Μήπως υπάρχουν και άλλα πράγματα στο βυθό, σε βάθος 24 περίπου μέτρων;». Δεν ήμουν ο μόνος που είχα την απορία.

Πολλές έρευνες έχουν ήδη γίνει εδώ και χρόνια υπό την επίβλεψη και βέβαια τη συμμετοχή αρχαιολόγων της Εφορείας Εναλίων Αρχαιοτήτων και είχα τη χαρά και την τιμή να συμμετάσχω σε μερικές από τις πιο πρόσφατες αποστολές.

Είμαι αυτοδύτης εδώ και 22 χρόνια και η προοπτική να καταδυθώ σε ένα ναυάγιο τόσο μεγάλης ιστορικής σημασίας ήταν πραγματικά μια από τις πιο ξεχωριστές εμπειρίες που έχω βιώσει. Οι ομογενείς στην Αυστραλία και κυρίως οι άνθρωποι που έχουν τις ρίζες τους στα Κύθηρα βοήθησαν σημαντικά στη συγκέντρωση των απαραίτητων πόρων για τη διεξαγωγή αρχαιολογικών ερευνών στο νησί των προγόνων μας, σε συνεργασία και με την άδεια των αρμόδιων φορέων του υπουργείου Πολιτισμού.

Ο Δρ. Δημήτρης Κουρκουμέλης, καταδυόμενος αρχαιολόγος της Εφορείας Εναλίων Αρχαιοτήτων με τον οποίο συναντήθηκα τον Ιούλιο του 2010, μου είπε ότι θα ήταν δυνατή μια νέα αυτοψία στο ναυάγιο του «Μέντορα». Έπρεπε να βρω άμεσα χορηγούς που θα χρηματοδοτούσαν την αποστολή και ευτυχώς στάθηκαν δίπλα μας ιδρύματα και φορείς τόσο από την Αυστραλία, όπως το Kytherian Research Group, το Nicholas Anthony Aroney Trust και το Kytherian Association of Australia, όσο και από την Ελλάδα σε νέες αποστολές, όπως το Ίδρυμα «Σταύρος Νιάρχος» και το Ίδρυμα Λάτση.

Εκτός από τμήματα του σκαριού, η έρευνα απέδωσε πολλά προσωπικά αντικείμενα του πληρώματος και των επιβατών του πλοίου, τα οποία καταγράφηκαν λεπτομερώς από την Εφορεία Εναλίων Αρχαιοτήτων. Όργανα ναυσιπλοΐας, ένας ναυτικός διαβήτης, μελανοδοχεία, ένα ρολόι, μία επιπλέον πιστόλα, η τρίτη συνολικά με τις δύο άλλες που ανελκύσθηκαν κατά την έρευνα του 2011, ένας λίθινος σφραγιδόλιθος με παράσταση πυροβόλου, μία χρυσή αλυσίδα και διάφορα διακοσμητικά αντικείμενα μαρτυρούν πολλά για την καθημερινότητα των ναυτικών της εποχής. Επίσης βρέθηκαν δύο χρυσά νομίσματα, το ένα του 1788, τρία αργυρά, σύγχρονα της περιόδου που ναυάγησε το πλοίο, καθώς και δύο αρχαία αργυρά νομίσματα, ένα βοιωτικό και ένα αθηναϊκό.

Είμαι περήφανος που συμμετείχα σε μια πραγματική κατάδυση στην Ιστορία και που ο τόπος των προγόνων μου, τα Κύθηρα, έχουν ένα παρελθόν που χάνεται στα βάθη των αιώνων.

Περισσότερες πληροφορίες για το ναυάγιο του «Μέντορα», μπορείτε να βρείτε εδώ: www.krg.org.au/mentor

It all began back in 2009, with a plan to do some exploratory diving in Kythera. 

The Greek law changed in 2005, making it legal to dive in Kythera, but without a dive shop on the island I had to send all my gear to be self sufficient.

This lead to a exploratory diving expedition, with all equipment sent to the Kythera, to discover the sea around the island of my ancestors.

I’ve been Scuba diving for 22 years, and one of my passions is shipwrecks. Which has meant a good understanding of how to conduct historical research in Australia.

Ιn August 2009, I called Dr. Dimitris Kourkoumelis from the Ephorate of Underwater Antiquities to introduce myself and ask about shipwreck research around Kythera. We kept in touch during the Greek winter of 2009 and I met him at the office of the Ephorate of Underwater Antiquities in Athens in July 2010. After a fairly detailed discussion, he said that it may be possible to do a pilot excavation on the Mentor shipwreck the following year, in 2011, subject to funding being available through my foundation, the Kytherian Research Group. A foundation called the Nicholas Anthony Aroney Trust and Kytherian Association of Australia also helped.

A pilot underwater excavation then took place on the Mentor in 2011, and finds were so encouraging that research has continued by the Ephorate of Underwater Antiquities for the last three years. The Stavros Niarchos Foundation was the major sponsor in 2012, with money from Australia and assistance from the Latsis Foundation supporting this year’s expenses.

I’ve been fortunate to have participated in a considerable amount of archaeological field work in Kythera, bother underwater and on land. The more I learned about Kythera, the stronger the desire to explore even further.

In a way I have two cultures, Australian where I was born and Greek, from where my father and forefathers come from.  Australia is a relatively new country, with just over two hundred years of modern settlement. There is really old history and archaeology from native Australian Aborigines but they didn’t have the same level of sophistication as in Greece. There’s research to about civilizations living in Kythera over the last 5,000+ years.

Kythera has been inhabited by some really interesting civilizations over the last few thousand years, from Minoans, to Hellenistic, Roman, Byzantine, Venetian, British and other civilizations/empires. I’ve been really lucky to have met most of the archaeologists who have worked in Kythera and learned a lot about sites around the island.

For more information about the Mentor shipwreck, see www.krg.org.au/mentor.