Massimo Bondone: The Italian deep sea explorer and his long list of WW2 Wrecks

Massimo Domenico Bondone, 58, based in Genoa, Italy, started scuba diving at the age of 18 and has since discovered or identified a wide variety of wrecks, including WW2 ships and submarines. 

Mr. Bondone is a modern seafarer, one of the few Italian divers who have dived around mainland Italy, as well as in southern France and the islands of Corsica, Sardinia and Sicily, looking for wrecks, documenting their history and preserving the memory of the sailors who were lost with these vessels. 

He is riding the waves with a rib fitted with all the equipment needed and with a team of friends, visits the wrecks and tries to find their stories.

Mr. Bondone notes that the most important finds and identifications are Bengasi and San Marco in Sardinia, Nina and UJ2208 in Genoa where he lives, U455 (identified), Geierfels and Freienfels, Kreta, Brandenburg (found, still to be identified).

Mr. Bondone's deepest dive was at 168 mts, 420' rt, real bottom time 20' plus descent (had 7 dives at this depth). 

"At short / medium  term i'm planning to dive the Brandenburg at 195 metres, finish SS Kreta's documentation at 170 metres and find more information on Freienfels and Geierfels, at 137 metres, the Fusina, north of Carloforte in Sardinia". 

Here is what Massimo Bondone has to say about his significant findings:

You recently discovered Kreta off Livorno. How important was this find and how difficult a dive in such a great depth (preparations, dive plan, gas mix etc.)

Diving the SS Kreta was a true milestone for me. With a minimal team, every dive must be prepared very carefully, we only have one shot when we are in the open sea, 25 miles from shore.

Thanks to more than 20 deep dives on the two wrecks near Gorgona Island, I had no problems of any kind, with the appropriate level of surface and in-water support from my friend divers and support team.

If you want to go really deep, you have to be very careful, prepared and move in step by step, as every serious diver knows.

Which is the most impressive wreck you dived and why?

Well, a standard answer could be ... the next :-)

Seriously though, I think it is the Brandenburg wreck. In 2015 we had only one shot there, but it went wrong for technical reasons and I don't like to leave an incomplete "job" behind me.

Looking in the past, I have a really strong bond with the wrecks around the island of Sardinia, maybe because I sailed thousand of miles to do those dives, it was an age of pure adventure,with less planning than today.

How important is it to show the history of the wrecks and preserve their memory?

I am a strong believer that the wrecks are still alive, they are a link from past to present.

If we don't find them, identify them and document their story, we lose the history of the ships and the men who built them and sailed with them.

We don't have much time, maybe a few decades and then time and the elements of Nature will prevail.

I believe that history is not only made by masters and admirals, the last sailor too must be remembered.

We live in the third millennium, technology helps us to push the limits, we MUST use technology to leave a trail for those who come after us to follow.

All historical information and details come from AIDMEN (Associazione Italiana Documentazione Marittima e Navale), the Italian Association of Maritime and Naval Documentation. They are helpful and very skilled historians and their role is very important for the identification of the wrecks. 

The German Uboat U455 was not found by me, but I am the one that has identified the Uboat in a definitive manner.

In a few words ,thanks to the suggestion of the President of Aidmen, I compared the arrangement and number of the scuppers with the one shown on Groener , a very reliable book on German Navy.

Another diving team found the Freienfels, I found the Geierfels and identified both of them.

ALL PHOTOS COURTESY OF THEIR RESPECTIVE OWNERS

Luc Vanrell: The story behind the discovery of Antoine de Saint-Exupéry's P-38 "Lightning"

Luc Vanrell is a diver, photographer and underwater explorer, credited with the discovery of famous author Antoine de Saint-Exupéry's P-38 "Lightning", which was shot down by a German fighter aircraft over the Mediterranean, on July 31st, 1944.

The remains of the aircraft are located at a depth of 83 meters in the Bay of Marseille.

Tell us how did you discover the P-38

It was in the late 80s when I first spotted this wreck. Back then, I thought it was a German aircraft. A first attempt to identify it in 1989 failed.

It is the discovery of a silver bracelet bearing the name of Saint-Exupéry in 1998 by Jean-Claude Bianco, a local fisherman, which revived my investigation.

Have you located other World War II wrecks?

Yes, Marseille has been the scene of numerous tragedies and various shipwrecks.

Its strategic importance during the Second World War was great, therefore there are many wrecks at sea, for those who can recognize them.

I was able to discover several wrecks of aircraft and ships of this period.

What were your thoughts when you learned that it is the aircraft of Saint-Exupéry, what were your feelings?

At the beginning of my research it was just a working hypothesis related to the discovery of a silver bracelet, bearing the name of the famous author, by a fisherman.

So gradually, over the site investigation, that hypothesis turned into certainty, to the indisputable proof.

It was first necessary to confirm that the remains on this sector belonged to a "Lightning".

It was not simple, because two similar planes crashed there and their remains are scattered across the sea bottom. The depth of the wreck, lying at 83 metres and the lack of resources have also complicated the investigations under water.

I wanted to identify the "proof", a unique piece that could only be on the aircraft of Saint-Exupéry. But, I had to find it in the wreck.

Until that moment, it remained a possibility. So it is under water, while I dived to see if that unique piece still existed, when finally the "possible" becomes suddenly a certainty.

And as always in such cases, these old pieces of rusting metal suddenly become human and tell us a drama that unfolded on this day of 1944, the death of a man and what man, the great Saint-Exupéry himself!

It is one might say, a world tragedy since Saint-Exupéry was a great writer. What is your opinion?

Personally I found that there was little point in searching the wreckage of Saint-Exupéry, simply because it is after all only a historical anecdote.

The cultural riches that Saint-Exupéry has offered, are in his books, not in the remains of his aircraft.

Moreover, having been an avid young reader of Saint-Exupéry, I found that his disappearance (like the Little Prince) was what suited him best.

It was my love for wrecks and archaeology that led me to question about the possible links between Saint-Exupéry and the aircraft remains.

The Greek artist Kostas Kavvathias prepared this painting P-38 "Lightning" of Antoine de Saint-Exupéry

 

Have you met the German pilot who killed Saint-Exupéry? He once said in a BBC interview a few years ago, that if he knew Saint-Exupéry was flying this P-38 he would not have killed him.

I started researching these relics back in the 80s.

Then Jean-Claude Bianco fished the bracelet in 1998 which reactivated my research.

Philippe Castellano, French historian, joined me in 2000, then Lino von Gartzen Bavarian archaeologist in 2005.

It was then that the investigation into the circumstances of the death of Saint-Exupéry were in full swing and lead us to German pilot Horst Rippert in 2006.

Mr. Rippert recognized the facts but refused to testify his experience. We (Philip Lino and me) decided to remain very discreet and limit contact.

Only Lino met with Mr. Rippert, Philippe and I just had telephone communications. Mr. Rippert, after almost 2 years without betraying his secret, eventually accepted the idea of ​​a filmed interview.

 

Photo of the German pilot Horst Rippert, © 2008 Hans Fahrenberger

We argued that our testimony after his death would be bland and it seemed important to us to film his very moving testimony, which was done at his request by ZDF, his former company, as after the war he became a respected journalist.

The images were to remain in archive until his death. But we managed to convince him to use  the interview while he was still alive, since this disaster was after all a fact of war between soldiers.

Mr. Rippert had learned to fly before the war, motivated by the readings of his hero, Antoine de Saint-Exupéry ...

 

Horst Rippert: "If I had known it was Saint-Exupéry I would never have shot him down."

"He knew admirably how to describe the sky, the thoughts and feelings of pilots", he added.

"I didn't target a man who I knew. I shot at an enemy plane that went down. That's all."

Mr Rippert said he spotted the author's twin-tailed Lightning P38 while flying a Messerschmitt Bf 109 over the Mediterranean near Toulon, and was amazed it was flying alone.

"He was below me. I saw his markings and manoeuvred myself behind him and shot him down", said Mr Rippert, who brought down 28 planes during the war, and became a radio sports journalist afterwards.

Where are the recovered pieces of the plane today?

Much was dispersed by fishing, while the rest still lies under water on site, and the recovered part is currently at the Air Museum at Le Bourget.

What is your strongest impression when you think of your dives?

Peace, serenity, vastness, loneliness and original beauty.

Luc Vanrell: L'homme qui a trouvé l'avion P-38 Lightning du "Petit Prince" Antoine de Saint-Exupéry

Luc Vanrell, est un plongeur, photographe et explorateur sous-marin français, découvreur de nombreuses épaves dont la plus connue est celle du P-38 de Saint-Exupéry, lors de sa dernière mission au-dessus de la Méditerranée, le 31 juillet 1944. 

Les restes de l'avion de l'écrivain-pilote gisent par 83 mètres de fond, dans la rade de Marseille. 

Expliquez nous comment avez vous decouvert le P-38?

C’est dans les années 80, en mettant au point des techniques de plongée autonomes profondes légères, que je repère cette épave disloquée que je pense alors allemande.

Une première tentative d’identification en 1989 échouera. 

C’est la découverte de la gourmette en argent portant le nom de Saint-Ex en 1998 par Jean-Claude Bianco, pêcheur local, qui va relancer mon enquête.

Avez vous aussi trouve d' autres epaves de la deuxieme guerre mondiale?

Oui, Marseille de par son ancienneté et l’importance de ses ports a été la scène de très nombreuses tragédies, fortunes de mer et naufrages divers. 

Son intérêt stratégique l’a placée au premier rang du théâtre des opérations de la seconde guerre mondiale et donc les vestiges sont très nombreux au fond de la mer pour qui sait les reconnaître. 

J’ai ainsi pu découvrir plusieurs épaves d’avions et de navires de cette période. 

Qu'est-ce que vous avez réfléchi, quand vous avez appris que c'est l avion de St. Ex, quels étaient vos sentiments?

Ce n’était au début de mes recherches qu’une simple hypothèse de travail liée à la découverte d’une gourmette en argent, au nom de l’écrivain, par un pêcheur. 

C’est donc progressivement, au fil de l’enquête archéologique, que la certitude s’est installé, jusqu’à la preuve indiscutable. 

Il a d’abord fallu confirmer qu’une partie des vestiges sur ce secteur appartenait à un «Lightning». 

Ce n’était pas si simple car deux avions se sont crashés à cet endroit et leurs restes sont amalgamés. La profondeur importante et le manque de moyens ont également compliqué les investigations sous l’eau. 

Une fois la présence d’un Lightning confirmée, c’est la recherche documentaire qui va me permettre d’identifier la première «preuve», une pièce particulière ne pouvant être que sur l’appareil de Saint-Ex. Mais, il m’a fallu constater sa présence sur l’épave. 

Jusqu’à cet instant, je reste dans la possibilité. C’est donc sous l’eau, alors que je plonge pour vérifier si cette pièce existe encore, lorsque je l’ai enfin en main, que le «possible» devient brutalement, presque violemment, enfin une certitude. 

Et comme toujours dans ce cas, ces vieilles ferrailles sans âme s’humanisent subitement pour raconter un drame, une époque, la mort d’un homme et quel homme, le grand Saint-Ex lui-même ! 

Il s' agit pourrait-on dire, d'une tragédie mondiale, lorsque St Ex était un écrivain bien aimé aux tiers du Monde. Quelle est votre pointe de vue?

Personnellement je trouvais qu’il y avait peu d’intérêt à rechercher l’épave de Saint-Ex car il ne s’agit somme toute que d’une anecdote historique. 

Les richesses culturelles que Saint-Ex a offert aux hommes sont dans ses textes, pas dans les restes de son avion. 

De plus, ayant été un jeune lecteur passionné de Saint-Ex, je trouvais que sa disparition (comme pour le Petit Prince) était ce qui lui seyait le mieux. 

Ce n’est que la logique archéologique qui m’a mené à me questionner sur les liens qui pourraient exister entre Saint-Ex, la gourmette et des vestiges d’avions.

Le peintre grec Kostas Kavvathias a préparé cette peinture du P-38 "Lightning" d'Antoine de Saint-Exupéry

Avez vous rencontré le pilote allemand qui a tué St Ex? Il avait dit a un interview a BBC il y a quelques années, que s'il connaissait qu'il s' agissait de l'avion de St Ex il n'aurait pas eu le tuer.

J’ai commencé ces recherches seul sur ces vestiges à partir des années 80. 

Puis, Jean-Claude Bianco repêche la gourmette en 1998 ce qui réactive mes recherches. 

Philippe Castellano, historien français, m’a rejoint en 2000, ensuite, Lino von Gartzen, archéologue bavarois en 2005. 

C’est alors que l’enquête sur les circonstances de la mort de Saint-Ex bat son plein et va nous conduire à Horst Rippert en 2006. 

M. Rippert reconnaîtra les faits mais refusera d’abord de témoigner de son vivant. Nous (Philippe, Lino et moi) déciderons de rester très discret et de limiter les contacts. 

Seul Lino rencontrera M. Rippert, Philippe et moi nous contenterons de communications téléphoniques. M. Rippert, ainsi mis en confiance après presque 2 ans sans trahir son secret, finira par accepter l’idée d’une interview filmée. 

Nous avions fait valoir que notre témoignage après sa mort serait fade et qu’il nous semblait important de filmer sa déposition (très émouvante) en image, ce qui fut fait, à sa demande par ZDF, son ancienne entreprise. 

Les images devaient y rester en archive jusqu’ à sa mort. Mais nous avons réussi à le convaincre de les utiliser de son vivant et d’assumer cette catastrophe qui n’était somme toute qu’un fait de guerre entre soldats. 

M. Rippert avait appris à voler avant la guerre, motivé par les lectures de son héros, Antoine de Saint-Exupéry…

Photo du pilote allemand Horst Rippert, © 2008 Hans Fahrenberger

Ou se trouvent les morceaux recuperés de l'avion aujourd'hui?

Une grande partie a été dispersée par la pêche, le reste repose encore sous l’eau, sur place, et la partie remontée a été confiée au musée de l’air et de l’espace du Bourget. 

Quelle est votre impression la plus forte quand vous pensez de votres plongées au fond de Marseille?

Paix, sérénité, immensité, solitude et beauté originelle. 

Bombs away! Scuba divers locate WW2 500lb aerial bombs used in 1943 allied attacks in Greece

A scuba diver hovers above a ΑΝ-Μ64 bomb found in the Saronic Gulf, Greece.
Photo by Nikos Karatzas, http://aviationarchaeology.gr/

Scuba divers conducting research in the Saronic Gulf, Greece, close to Patroklos Island, made an... explosive discovery!

The diving team located two unexploded World War 2 aerial bombs, most probably used against Axis shipping in 1943.

ΑΝ-Μ64 bomb found in the Saronic Gulf, Greece.
Photo by Nikos Karatzas, http://aviationarchaeology.gr/

The AN-M64 were used as general purpose bombs weighing 500lb each. The explosive charge consisted of 267 lbs of TNT or 274 lbs  of "Composition B". 

The bombs were originally painted in khaki colour, with a yellow stripe marking the gravitational center.

Another view of a ΑΝ-Μ64 bomb found in the Saronic Gulf, Greece.
Photo by Nikos Karatzas, http://aviationarchaeology.gr/

According to USAAF documentation, the AN-M64 bombs were ideal against targets such as railway lines, bridges, small boats and docks and were mainly used by B-17, B-24 and B-26 bomber aircraft.

The Aviation Archaeology team researched the files and found out that one of the following two aerial attacks in 1943 are most probably the ones "responsible" for these bombs.

German report mentioning the air attack in the area the bombs were located
File used with permission of Nikos Karatzas, http://aviationarchaeology.gr/

The first attack, which is reported in the War Diary of 21 U_Jägerflottille, relates to the aerial bombing of the Axis ships "BULGARIA" and "DRACHE" close to Sounion, on January 3rd, 1943. This is most probably the air raid that left the unexploded bombs at the seafloor for over 70 years!

A hand made map depicting the bombing of "BULGARIA" and "DRACHE" Axis ships on March 1st, 1943, as it appears in the German files of the period. "Gadaro" is Patroklos Island
File used with permission of Nikos Karatzas, http://aviationarchaeology.gr/

The second air attack happened on November 17th, 1943 when Allied B-17 bombers attacked the main airport of Athens in Hassani, occupied at the time by the Germans, but it is unlikely that the bombers dropped off their lethal cargo that far from their target.

Αναζητώντας ένα χαμένο υποβρύχιο στο Αιγαίο: Το HMS Triumph και η "Οδύσσεια" του καθηγητή Gavin Don

Κατά τη διάρκεια του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου περίπου 40 Βρετανικά υποβρύχια βυθίστηκαν στη Μεσόγειο. 

Πολλά από αυτά έχουν εντοπιστεί, ωστόσο το HMS Triumph, το οποίο χάθηκε αύτανδρο τον Ιανουάριο του 1942, δεν έχει ακόμα βρεθεί.

Το υποβρύχιο HMS Triumph απέπλευσε από την Αλεξάνδρεια την 26η Δεκεμβρίου 1941 με προορισμό την Αντίπαρο για να αποβιβάσει ένα απόσπασμα κομμάντο, πριν κάνει μια περιπολία στο Αιγαίο Πέλαγος.

Στις 30 Δεκεμβρίου το υποβρύχιο ανέφερε την επιτυχή αποβίβαση, αλλά δεν εμφανίστηκε στις 9 Ιανουαρίου 1942 όταν ήταν να πάρει τους κομμάντο.

Το HMS Triumph πιθανότατα βυθίστηκε μετά από πρόσκρουση σε νάρκη κοντά στο Σούνιο, το νοτιότερο άκρο της Αττικής, όπου βρίσκεται ο περίφημος αρχαίος ναός του Ποσειδώνα.

Ο καθηγητής Γκάβιν Ντον, ο ιδρυτής του οργανισμού έρευνας Triumph, ο οποίος έχει συσταθεί για να διεξαγάγει έρευνα για το υποβρύχιο HMS Triumph περιγράφει τις προσπάθειες που γίνονται για να εντοπιστεί το χαμένο υποβρύχιο και να δώσει απαντήσεις στις οικογένειες των πνιγμένων ναυτικών.

Γιατί ψάχνετε για HMS Triumph; Θέλετε να δώσετε απαντήσεις στις οικογένειες των χαμένων ναυτικών, επειδή εξακολουθεί να είναι ένα από τα άλυτα μυστήρια του 2ου Παγκοσμίου Πολέμου ή κάτι διαφορετικό;

Ξεκίνησε ως μια προσωπική αναζήτηση για να βρω το χαμένο θείο μου. Το πορτρέτο του (ως παιδί), ήταν στον τοίχο της τραπεζαρίας μας και έτσι μεγάλωσα με το μυστήριο.

Αναζητώντας ώστόσο τα γεγονότα που οδήγησαν στην εξαφάνιση του υποβρυχίου, τα κίνητρά μου άλλαξαν. Πρώτα βρήκα την ιστορία του και την έφερα στο φως και στη συνέχεια μάζεψα φωτογραφίες του πληρώματος και η αναζήτηση έχει γίνει περισσότερο μια πράξη συλλογικής μνήμης.

Ποιά είναι τα σχέδιά σας; Οι εκθέσεις για την εξαφάνιση είναι αντικρουόμενες ως προς το ακριβές σημείο ή υπό ποίες συνθήκες χάθηκε. Έχετε ελπίδες, ή περιμένετε να εμφανιστούν περισσότερες πληροφορίες;

Το σχέδιό μου είναι να αποκτήσω ένα υψηλής απόδοσης σόναρ πλευρικής σάρωσης.

Έχουμε μια αφετηρία και τους κύκλους των πιθανοτήτων, αλλά με το ηχοβολιστικό και με αρξκκετή προσπάθεια πιστεύω ότι θα το εντοπίσουμε.

Νομίζω ότι έχουμε όλες τις διαθέσιμες πληροφορίες και πλέον απομένει η έρευνα πεδίου, να "χτενίσουμε" σπιθαμή προς σπιθαμή τους πιθανούς στόχους.

Πείτε μας λίγο περισσότερο για την ομάδα έρευνας του HMS Triumph: Είστε συγγενείς των πνιγμένων, φίλοι της ναυτικής ιστορίας, ή απλά άνθρωποι με μεγάλο ενδιαφέρον για ένα άλυτο μυστήριο του 2ου Παγκοσμίου Πολέμου;

Επί του παρόντος, έχω κάνει όλες τις σχετικές αρχειακές έρευνες. Όταν ξεκινήσει η αέρευνα πεδίου, θα συμμετάσχουν και άλλοι (εκείνοι που μπορούν να διαθέσουν το χρόνο, ως επί το πλείστον πρώην αξιωματικοί του βρετανικού ναυτικού), ίσως και μερικοί άλλοι φίλοι που έχουν εμπλακεί στις αναζητήσεις, και, φυσικά, τα παιδιά μου.

Ποιο θα είναι το καλύτερο αποτέλεσμα είναι για σας, προφανώς εκτός από τον εντοπισμό του υποβρυχίου;

Έχω τρεις στόχους - ο πρώτος είναι να εντοπίσουμε το υποβρύχιο και να φωτίσουμε τις λεπτομέρειες της εξαφάνισής του.

Το δεύτερο είναι να συλλέξουμε φωτογραφικό υλικό και βιογραφικά στοιχεία και των 60 μελών του πληρώματος (έχουμε 20 μέχρι στιγμής)

Το τρίτο είναι να δημοσιεύσουμε την ιστορία του HMS Triumph σε ένα βιβλίο.

Έχετε συνεργαστεί με τις ελληνικές αρχές;

Είμαι σε στενή και συστηματική συνεργασία με τις ελληνικές αρχές.

Η αναζήτηση θα γίνει σε συνεργασία και με την άδεια της Εφορείας Εναλίων Αρχαιοτήτων, το Πολεμικό Ναυτικό, το Λιμενικό Σώμα και άλλους φορείς. Δεν είμαστε «κυνηγοί θησαυρών» ή λαθρέμποροι, ενδιαφερόμαστε για την άγνωστη αυτή σελίδα της ναυτικής μας Ιστορίας. 

Έχω λάβει την άδεια των αρχών του Ηνωμένου Βασιλείου, οι οποίες ενδιαφέρονται πρωτίστως για την προστασία του Triumph ως "υγρού τάφου" του πληρώματός του. 

Ποια είναι τα σχέδιά σας για το μέλλον;

Να έρθω με το σκάφος μου στην Ελλάδα, να αποκτήσω το ηχοβολιστικό και να λάβουμε όλες τις απαραίτητες άδειες, για να αρχίσουμε να αναζητούμε το Triumph!

Όταν το εντοπίσουμε, θα πραγματοποιήσουμε επιμνημόσυνη δέηση στη θάλασσα με τους συγγενείς των πνιγμένων (ίσως 100-200 άνθρωποι), και έχω ένα μπουκάλι κρασί του 1960 (έτος γέννησής μου) για να το ανοίξουμε στη μνήμη του υποβρυχίου και του πληρώματός του την ημέρα που θα το εντοπίσουμε!