Οι πιλότοι της… αβύσσου: Ανέλκυση από τα βάθη της Ιστορίας

Τα στελέχη της πολεμικής αεροπορίας που ανελκύουν σύγχρονα, αλλά και ιστορικά αεροσκάφη από τους βυθούς του Αιγαίο

Ψήγματα της Ιστορίας κρύβονται στα πιο απρόσμενα σημεία της Γης. Στους ελληνικούς βυθούς υπάρχουν πολλά μυστικά, τα οποία αποκαλύπτονται χάρη στο έργο δυτών της πολεμικής αεροπορίας, οι οποίοι έχουν αναλάβει, μεταξύ άλλων, ανελκύσεις αεροσκαφών του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου από τα βάθη της θάλασσας. 

Βρίσκονται σε άμεση ετοιμότητα και καταδύονται υπό οποιεσδήποτε σχεδόν καιρικές συνθήκες, μέρα και νύχτα, προκειμένου να επιτύχουν την αποστολή τους. Πρόκειται για την Κινητή Ομάδα Συντήρησης Υποβρυχίων και Θαλασσίων Εγκαταστάσεων (ΚΟΣΥΘΕ), η οποία υπάγεται στην 206 Πτέρυγα Αεροπορικών Υποδομών (ΠΑΥ).

Πρόσφατο επίτευγμα της Ομάδας Υποβρύχιων Αποστολών της Πολεμικής Αεροπορίας είναι η ανέλκυση ενός μαχητικού αεροσκάφους Mirage 2000 στη Σάμο, από βάθος 75 μέτρων. 

«Το μεγαλύτερο βάθος από το οποίο επιχειρήσαμε ανέλκυση ήταν 960 περίπου μέτρα κάτω από την επιφάνεια της θάλασσας, το 2004 όταν το δικινητήριο ελικόπτερο Chinook που μετέφερε τον αείμνηστο πατριάρχη Αλεξανδρείας και τη συνοδεία του συνετρίβη στη θαλάσσια περιοχή του Αγίου Όρους. 

Ήταν ένα σχεδόν ακατόρθωτο έργο, το οποίο, με τη συνεργασία του ΕΛΚΕΘΕ και της ΜΥΚ, πετύχαμε με τη χρήση μη επανδρωμένου τηλεχειριζόμενου υποβρυχίου» εξηγεί στον «ΤτΚ» ο επισμηναγός Νίκος Ρόμπολας, διοικητής της μοίρας κινητών ομάδων.

Οι δραστηριότητες όμως, πάνω και κάτω από την επιφάνεια της θάλασσας απαιτούν συνεχή επιφυλακή και επαγρύπνηση, όπως επισημαίνει ο διοικητής της 206 ΠΑΥ σμήναρχος Τρύφων Βασκούδης: 

«Η πτέρυγα αποτελεί σήμερα το μοναδικό κατασκευαστικό φορέα υποδομών και εγκαταστάσεων των Ενόπλων Δυνάμεων, ο οποίος υπάγεται στη διοίκηση αεροπορικής υποστήριξης. 

Πέραν των επιχειρησιακών αποστολών, επιτελούμε επίσης κοινωνικό έργο, καθώς η Κινητή Ομάδα Αντιμετώπισης Καταστροφών (ΚΟΜΑΚ) είναι ανά πάσα στιγμή έτοιμη να συνδράμει στον απεγκλωβισμό πολιτών λόγω σεισμού ή άλλης καταστροφής, ενώ συνεργαζόμαστε και με το υπουργείο Παιδείας για την ενημέρωση των μαθητών».

Ο επισμηναγός Νίκος Ρόμπολας σημειώνει ότι πέρα από τις προγραμματισμένες ανελκύσεις αεροσκαφών ιστορικού κυρίως ενδιαφέροντος, οι περισσότερες αφορούν σε έκτακτα περιστατικά, όπως το πρόσφατο της Σάμου, αλλά και παλιότερα, από τα Ίμια μέχρι το Άγιον Όρος: 

«Η 206 ΠΑΥ είναι ο κύριος εκπαιδευτικός φορέας της Π.Α. σε θέματα καταδύσεων. Η κάθε αποστολή απαιτεί πειθαρχία τέλειο συγχρονισμό, λεπτομερειακό σχεδιασμό και επαγγελματισμό στην υλοποίηση της ανέλκυσης. Λάθη δε συγχωρούνται».

Ψήγματα ιστορίας

Βρετανικό δικινητήριο αεροσκάφος Bristol Blenheim

Στα ανοιχτά του Ρεθύμνου «καθόταν» στο βυθό από τον Απρίλιο του 1941 ένα δικινητήριο πολεμικό αεροσκάφος της RAF. Χτυπημένο κατά λάθος από τα αντιαεροπορικά πυρά βρετανικού πλοίου, το Μπλένεμ παρέμεινε ξεχασμένο για σχεδόν 55 χρόνια, μέχρι τη στιγμή που ξαναείδε τον ουρανό, μετά την επιτυχημένη ανέλκυσή του. Σήμερα βρίσκεται στο Μουσείο της Αεροπορίας στο Τατόι, όπου έχουν γίνει εργασίες αποκατάστασής του.

Γερμανικό μονοκινητήριο Junkers 87 “Stuka”

Διαβόητο για τις κάθετες εφορμήσεις του, το «Στούκα» σκόρπιζε τον όλεθρο και τον πανικό σε όλα σχεδόν τα ευρωπαϊκά και βορειοαφρικανικά μέτωπα του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. 

Ένα από αυτά καταρρίφθηκε τον Οκτώβριο του 1943, στην περιοχή της Ρόδου και εντοπίστηκε το 2004 σε βάθος 150 περίπου μέτρων από Καλύμνιο ψαρά σε απόσταση περίπου 7 μιλίων από τις ακτές. 

Αφού το έσυρε σε πιο ρηχό σημείο στη θαλάσσια περιοχή Πρασονησίου της νήσου Ρόδου, ειδοποιήθηκε η ΚΟΣΥΘΕ, η οποία ανέλαβε το 2006 την ανέλκυσή του από βάθος 15 μέτρων. Βρήκε το νέο του «σπίτι» στο Μουσείο Αεροπορίας.

Γερμανικό τρικινητήριο μεταγωγικό αεροσκάφος Junkers 52

Η μάχη της Λέρου, το 1943, χαρακτηρίστηκε από την αποτυχημένη απόπειρα των συμμαχικών δυνάμεων να καταλάβουν τα στρατηγικής σημασίας Δωδεκάνησα, μετά τη συνθηκολόγηση της Ιταλίας. 

Γερμανικές δυνάμεις αλεξιπτωτιστών εξουδετέρωσαν το αγγλικό εκστρατευτικό σώμα και ανακατέλαβαν τα νησιά, πληρώνοντας όμως βαρύ τίμημα σε ανθρώπινες ζωές και πολεμικό υλικό. 

Μεταξύ των «θυμάτων», ήταν και ένα μεταγωγικό αεροσκάφος Junkers 52, το οποίο χτυπήθηκε στις 14 Νοεμβρίου από αντιαεροπορικά πυρά και κατέπεσε στον κόλπο των Αλίντων. 

Το 2003, ξαναβρέθηκε στην επιφάνεια από βάθος 41 μέτρων και μάλιστα σε σχεδόν άριστη κατάσταση. Σήμερα φιλοξενείται στο Τατόι, ελπίδα όμως των κατοίκων της Λέρου είναι να επιστρέψει κάποια μέρα εκεί, έτσι ώστε να δώσει τη δική του «φωνή» στα δραματικά γεγονότα του 1943.

Πυροσβεστικά Canadair CL215 και CL415

Την καλοκαιρινή ιδίως περίοδο, όταν πυρκαγιές κατακαίουν ό,τι έχει απομείνει από τα δάση της χώρας, οι ιπτάμενοι πυροσβέστες με τα Κανανταίρ δίνουν και αυτοί τον αγώνα με τις φλόγες. 

Κάποιες φορές κατά τη διάρκεια της υδροληψίας, αρκεί μια ξαφνική ριπή ανέμου, ή ένα ψηλό κύμα για να βυθίσει τα αεροσκάφη. Τότε, καλείται η ΚΟΣΥΘΕ, η οποία αναλαμβάνει την ασφαλή ανέλκυσή τους, έτσι ώστε να επισκευαστούν το συντομότερο και να αναλάβουν και πάλι δράση. 

ΚΟΣΥΘΕ

Η ΚΟΣΥΘΕ συγκροτήθηκε τo 1984 και υπάγεται στη διοίκηση αεροπορικής υποστήριξης. Αποστολή της κατά την περίοδο της ειρήνης είναι να οργανώνει και να εκτελεί υποβρύχιες αποστολές, μεταξύ άλλων και τις εξής:

·        Επιθεωρήσεις των υποβρυχίων εγκαταστάσεων ώστε να διασφαλίζεται η απρόσκοπτη επιχειρησιακή λειτουργία τους σε συνδυασμό με τη προστασία του περιβάλλοντος.

·        Ανέλκυση αεροσκαφών ή άλλων βυθισθέντων οπλικών συστημάτων ή αντικειμένων.

·  Παροχή πρώτων βοηθειών, η επαναφορά τραυματιών και η περισυλλογή θυμάτων από αεροπορικά ατυχήματα.

·       Υποβρύχια αναγνώριση, βυθοσκόπηση, χαρτογράφηση, φωτογράφηση και κινηματογράφηση.

·   Συμμετοχή σε κοινές ασκήσεις με Μονάδες Υποβρυχίων Αποστολών άλλων κλάδων των ελληνικών ενόπλων δυνάμεων, ή τρίτων χωρών.

·  Συμβολή στην εκτέλεση ειδικών υποβρύχιων επιχειρήσεων προς όφελος του ευρύτερου κοινωνικού συνόλου.

Δουλεύοντας στα χνάρια του Οδυσσέα: Σφουγγαράδες, ένα επάγγελμα που χάνεται

Ανάμνηση σμιλεμένη με αρμύρα και ιδρώτα είναι πλέον η εποχή που αμέτρητα καΐκια από νησιά του Αιγαίου όπως η Κάλυμνος, η Χάλκη, το Καστελόριζο και η Σύμη, αλλά και από το Τρίκερι μέχρι τα μικρασιατικά παράλια, ξεκινούσαν το πολύμηνο ταξίδι τους για να τρυγήσουν σφουγγάρια από τους βυθούς, φτάνοντας μέχρι τις βορειοαφρικανικές ακτές. Σήμερα πια, σχεδόν κανείς δεν ασκεί αποκλειστικά το επάγγελμα της σπογγαλιείας. Η «πρόοδος» έβαλε στην άκρη τα σφουγγαράδικα. Η κάθετη πτώση της ζήτησης, τα φθηνά τεχνητά υποκατάστατα σπόγγων, ασθένειες του βυθού που «χτύπησαν» πολλούς δύτες και άλλες που εκμηδένισαν κατά περιόδους τις αποικίες σφουγγαριών, σήμαναν το τέλος μιας επαγγελματικής ασχολίας που χρονολογείται από την αρχαιότητα.

Επάγγελμα σπογγαλιέας: Ο άνθρωπος που εδώ και χιλιάδες χρόνια βουτούσε στη θάλασσα, αρχικά με μια πέτρα για βαρίδι, πολύ αργότερα με καταδυτικό σκάφανδρο, μια δύσχρηστη και βαριά κατασκευή, για να μαζέψει σφουγγάρια, ένα ζώο -και όχι φυτό- των βυθών. Ο σφουγγαράς πλέον είναι «είδος προς εξαφάνιση», όπως καταδεικνύει έρευνα που πραγματοποιήθηκε στην Κάλυμνο από τους Κ. Ροδίτη, Σ. Ματσιώρη και Δ. Βαφείδη της Σχολής Γεωπονικών Επιστημόνων του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας και την Ε. Βουλτσιάδου του Βιολογικού Τμήματος του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. Παρόμοια άλλωστε είναι η κατάσταση και σε άλλες «μητροπόλεις» της σπογγαλιείας. Στόχος της έρευνας ήταν η απόκτηση μιας εικόνας της κοινωνικής και οικονομικής ταυτότητας των ντόπιων σφουγγαράδων.

Ο κλάδος της σπογγαλιείας, επισημαίνουν οι επιστήμονες στην έρευνά τους, είναι «γερασμένος». Όλο και λιγότερα νεαρά άτομα εισέρχονται, με αποτέλεσμα τη συνεχή συρρίκνωσή του. Μέχρι πρόσφατα, το επάγγελμα συνεχιζόταν από γενιά σε γενιά. Ο κ. Αλέξανδρος Σωτηρίου, έμπειρος δύτης με γνώσεις της ιστορίας των σφουγγαράδων, εξηγεί στον «Ε.Τ.»: «Οι δυσκολίες και οι κίνδυνοι του επαγγέλματος της σπογγαλιείας, ο μοναχικός τρόπος ζωής, ο περιορισμός του πλήθους των υγιών σφουγγαριών και η ώθηση των απογόνων των σπογγαλιέων σε άλλα επαγγέλματα, διαφορετικά της σπογγαλιείας, έχει προκαλέσει σημαντική μείωση στον αριθμό των επαγγελματιών του κλάδου». Ήδη όμως από τα τέλη της δεκαετίας του 1940 αρκετοί σφουγγαράδες πήραν το δρόμο της ξενιτιάς: «Λόγω των οικονομικών και άλλων συνθηκών στη χώρα μας, αρκετοί μετανάστευσαν σε περιοχές όπως το Τάρπον Σπρινγκς της Φλόριντα στις ΗΠΑ, το Ντάρουιν της Αυστραλίας, τις Μπαχάμες στην Καραϊβική, όπου υπάρχουν μέχρι και σήμερα ελληνικές κοινότητες, μερικά μέλη των οποίων δραστηριοποιούνται ακόμη με την σπογγαλιεία», σημειώνει ο κ. Σωτηρίου, ο οποίος συμμετείχε ενεργά στη διοργάνωση του Διεθνούς Καταδυτικού Φεστιβάλ Καλύμνου, μιας εκδήλωσης στη διάρκεια της οποίας αναβίωσαν οι παραδοσιακές τεχνικές σπογγαλιείας, με σκοπό την προβολή της ιδιαίτερης καταδυτικής ιστορίας της Καλύμνου.

H νόσος των δυτών

Μέχρι πριν μερικές δεκαετίες οι επιπτώσεις της νόσου των δυτών -άλλοτε ήπιες, τις περισσότερες όμως φορές σοβαρές- αποτελούσαν μόνιμο σχεδόν σύντροφο των σφουγγαράδων. Η άγνοια των κανόνων της φυσιολογίας της κατάδυσης, η εξαντλητική εργασία και ο ριψοκίνδυνος χαρακτήρας αρκετών προκάλεσαν πολλούς θανάτους και μόνιμες αναπηρίες. «Σε μελέτη που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Human Biology το 1967, τα στοιχεία της περιόδου 1957-1965 δείχνουν ότι ένας στους είκοσι δύτες πάθαινε την νόσο των δυτών στη διάρκεια του πεντάμηνου σπογγαλιευτικού ταξιδιού, πιθανότατα κάπου στις ακτές της Β. Αφρικής. Το 90% των ασθενών δυτών δεχόταν πρακτική θεραπεία με ιδιαίτερες μεθόδους που είχαν εξελίξει οι καπετάνιοι των σπογγαλιευτικών καθώς το κοντινότερο νοσοκομείο απείχε συχνά κάποιες ημέρες ταξιδιού», αναφέρει ο κ. Σωτηρίου και συμπληρώνει: «Το Βουβάλειο Νοσοκομείο Καλύμνου διαθέτει τα τελευταία χρόνια υπερσύγχρονη μονάδα υπερβαρικής οξυγονοθεραπείας για την αντιμετώπιση των καταδυτικών περιστατικών, ο αριθμός των οποίων είναι πλέον αρκετά περιορισμένος. Η εκπαίδευση των δυτών στους κανόνες της ασφαλούς κατάδυσης και η εξέλιξη του καταδυτικού εξοπλισμού έχουν συμβάλει αρκετά στη μείωση των περιστατικών σε βαθμό που πλέον στην Κάλυμνο είναι σπάνιο να συναντήσει κανείς «χτυπημένο» δύτη».

Η σκανταλόπετρα

Νικόλας Σ. Τρικοίλης, γιατρός καταδυτικής-υπερβαρικής ιατρικής και υπεύθυνος για τη διεξαγωγή των αγώνων παγκοσμίως: «Η σκανταλόπετρα είναι ένα κομμάτι πέτρας, συνήθως μάρμαρο η γρανίτης, με στρογγυλεμένες γωνίες και υδροδυναμικό σχήμα,  βάρους από 8 ως 14 κιλά, το οποίο χρησιμοποιούσαν οι σφουγγαράδες από την αρχαιότητα μέχρι τη δεκαετία του 1960, ως βοηθητικό εργαλείο στις καταδύσεις τους. Η μέθοδος της κατάδυσης με σκανταλόπετρα έχει ιστορία χιλιάδων χρόνων. Γι' αυτήν μίλησαν ο Όμηρος και ο Ηρόδοτος. Εδώ και 12 χρόνια η σκανταλόπετρα "αναδύθηκε" και προτάθηκε ως αγώνισμα, έτσι λοιπόν σήμερα αναγνωρίζεται επίσημα από την Παγκόσμια Ομοσπονδία Καταδυτικών Δραστηριοτήτων και αγώνες γίνονται εντός και εκτός Ελλάδας. Οι Αγώνες Σκανταλόπετρας βοηθούν να διατηρηθεί ζωντανή αυτή η πανάρχαια τεχνική και επιπλέον βοηθάει να προβάλουμε την ιστορία μας και τον πολιτισμό μας σε όλο τον κόσμο». 

Για περισσότερες πληροφορίες: www.skandalopetra.com

Γιάννης Τσουλφάς, παλιός σφουγγαράς, 89 ετών: «Έχω δουλέψει πολλές φορές το ταξίδι του Οδυσσέα»

Ο 89χρονος Γιάννης Τσουλφάς πέρασε μια ζωή στις θάλασσες. Σήμερα, ακμαίος και δραστήριος, εργάζεται στον συνεταιρισμό σπογγαλιέων της Καλύμνου και θυμάται: «Οι αναμνήσεις από τα ταξίδια είναι ολοζώντανες. Κέρδος μου από τα 37 χρόνια στους βυθούς είναι ότι έχω δουλέψει πολλές φορές όλο το ταξίδι του Οδυσσέα, από την Τένεδο και τη Σκύλλα, μέχρι τη Χάρυβδη και το Τούνεζι. Η δική μου Ιθάκη είναι η Κάλυμνος. Λείπαμε για 6-7 μήνες από το νησί και οι γυναίκες μας ήταν οι κολώνες των οικογενειών μας, φρόντιζαν τα σπίτια, τα παιδιά μας. Η δουλειά ήταν σκληρή και απαιτητική, ανάγκη που έγινε συνήθεια, όνειρο άπιαστο ήταν το φρέσκο ψωμί και το δροσερό νερό. Το σφουγγαράδικο, 10-15 μέτρα μήκος, ήταν εν πλω όλος ο κόσμος μας. Ο νόστος ήταν έντονος. Διανύαμε 800 με 1000 μίλια στις θάλασσες, αγκυροβολούσαμε στο πέλαγος, δουλεύαμε μέρα-νύχτα. Θυμάμαι τον κόλπο του Μενελάου, δυτικά του Τομπρούκ, τα αδέρφια που αφήναμε πίσω μας, την αμοιβαία ειλικρίνεια στις σχέσεις καπεταναίων, δυτών και πληρώματος. Ήμασταν όμως και πρεσβευτές της πατρίδας μας, σεβόμασταν τα ήθη των χωρών που πηγαίναμε».

Νεόφυτος Πιζάνιας, δύτης σκανταλόπετρας: «Μου αρέσει η αίσθηση ελευθερίας της σκανταλόπετρας»

Ο Νεόφυτος Πιζάνιας καταδύεται με σκανταλόπετρα και περιγράφει την εμπειρία: «Μου αρέσει η αίσθηση ελευθερίας που δίνει η σκανταλόπετρα. Το μόνο που χρειάζεται είναι το μαγιό μου και η πέτρα. Χαίρομαι που αναδεικνύεται ο τρόπος με τον οποίο βούταγαν οι πρόγονοί μας και αισθάνομαι πολύ όμορφα που μαθαίνει και ο υπόλοιπος κόσμος αυτόν τον πανάρχαιο τρόπο πραγματικά ελεύθερης κατάδυσης».

ΑΡΙΘΜΟΙ-ΕΡΕΥΝΑ

55,73 η μέση ηλικία των σπογγαλιέων

74 ο μεγαλύτερος ενεργός σφουγγαράς

28 ο νεότερος

93,8% κατάγονται από οικογένειες σφουγγαράδων

50% απασχολούνται περισσότερο από 30 χρόνια

60,4% τελείωσαν το Δημοτικό σχολείο

10 μήνες το χρόνο διαρκεί η δραστηριότητά τους

ΠΗΓΗ: Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας, ΑΠΘ

Τι θυμάμαι από τη βδομάδα που πέρασε...

Συγκλόνισε όλο τον κόσμο η δολοφονική μανία του Νορβηγού Άντερς Μπρέιβικ, ο οποίος σκότωσε μεθοδικά και εν ψυχρώ δεκάδες συμπατριώτες του, για το… καλό τους. Πόσοι επίδοξοι Μπρέιβικ υπάρχουν άραγε σε όλες τις κοινωνίες, της δικής μας συμπεριλαμβανομένης;

Στο πάνθεον των αδικοχαμένων μουσικών πέρασε και η Έιμι Ουαινχάουζ, σε ηλικία 27 χρόνων. Αιτίες οι χρόνιες καταχρήσεις και η εύθραυστη προσωπικότητά της, βορά στα αδηφάγα ΜΜΕ και τον κύκλο των κηφήνων που απομυζούσαν το ταλέντο της. Η φωνή της θα μας θυμίζει πάντα το ταλέντο που χάθηκε τόσο πρόωρα.

Οι ταξιτζήδες απεργούν, κλείνουν λιμάνια και αρχαιολογικούς χώρους και η κυβέρνηση έχει χωριστεί σε γκρουπούσκουλα κομματαρχών που κρύβονται πίσω από τις λέξεις. Μεγάλο το πλήγμα στον τουρισμό και για μια ακόμα φορά αποδεικνύεται ότι δε μπορεί κανείς να περιμένει σοβαρή διοίκηση και αποτελεσματικές διαπραγματεύσεις με τους ευρωπαίους εταίρους μας από κυβερνώντες που δε μπορούν να ξεχωρίσουν… δυο γαϊδουριών άχυρο.

Μετρηθήκαμε και βγήκαμε… λιγότεροι. Τα στοιχεία της φετινής απογραφής δείχνουν… έλλειμμα 146.407 ανθρώπων σε σύγκριση με την αντίστοιχη του 2001. Δεν έχει διευκρινιστεί αν αυτό οφείλεται στην υπογεννητικότητα, την αναγκαστική μετανάστευση ή απλά οφείλεται στο ότι αρκετοί επέλεξαν να μην… ανοίξουν την πόρτα στους απογραφείς.

Ο υπουργός Οικονομικών της Γερμανίας Βόλφγκανγκ Σόιμπλε δήλωσε κυνικά ότι ένα κράτος-μέλος που λαμβάνει βοήθεια χρειάζεται να δώσει ένα μέρος της κυριαρχίας του στην Ε.Ε. Κόπηκαν απότομα τα πανηγύρια της κυβέρνησης και των φερεφώνων της και το σύνθημα «Η Ελλάδα ανήκει στους Έλληνες» δικαιωματικά παίρνει θέση πλέον στο… χρονοντούλαπο της Ιστορίας.

Ο αποτυχημένος και καθαιρεθείς υπουργός Οικονομικών Γ. Παπακωνσταντίνου, βαδίζει προς νέους… θριάμβους ως υπουργός Περιβάλλοντος αυτή τη φορά, «τακτοποιώντας» τα αυθαίρετα -όχι όμως και της μητέρας του, καθώς χτίστηκε σε δασική περιοχή, αν και δεν είναι… αναψυκτήριο. Ωραίο το διαχρονικό μήνυμα του κράτους: Κλέψε, παρανόμησε και κάποιος θα βρεθεί να σε νομιμοποιήσει, με το αζημίωτο βέβαια.

Έφυγε ο Μιχάλης Κακογιάννης, άξιος πρεσβευτής της πνευματικής Ελλάδας, σε χρόνια χαλεπά και δύσκολα. Γεννημένος στην Κύπρο, έγινε παγκόσμιος και χάρισε με το έργο του απλόχερα συγκίνηση και περηφάνια σε όλους μας. Η ψυχή της Ελλάδας βρίσκεται στους ταπεινούς ήρωες που δημιούργησε, στα μηνύματα που περνάει με τη φιλμογραφία του, τα οποία παραμένουν αναλλοίωτα στο χρόνο, παρακαταθήκη και για τις επόμενες γενιές. 

Γίνε φιλόλογος... Ιντιάνα Τζόουνς

Αρχαία κείμενα, θαμμένα σε … σκουπιδότοπους, αποκαλύπτονται και ερμηνεύονται με τη βοήθεια της σύγχρονης τεχνολογίας και του Διαδικτύου. Οι διάσημοι πάπυροι οι οποίοι βρέθηκαν σε ανασκαφές που πραγματοποιήθηκαν από το 1895 μέχρι το 1934 στο χωριό της Οξυρρύγχου στην Αίγυπτο είναι χειρόγραφα γραμμένα κυρίως στα ελληνικά, αλλά και στα λατινικά. Το πανεπιστήμιο της Οξφόρδης διαθέτει μεγάλο αριθμό αυτών των παπύρων, προγόνου του χαρτιού που χρησιμοποιούσαν οι Αιγύπτιοι, και απευθύνεται στους φίλους της αρχαιολογίας για την αποκρυπτογράφησή τους.

Μέσα από την ιστοσελίδα  http://ancientlives.org/tutorial/transcribe ο καθένας μπορεί να γράψει με τη βοήθεια του εικονικού πληκτρολογίου αυτό που νομίζει ότι βλέπει στα αρχαία κείμενα. Στόχος των ερευνητών της Οξφόρδης είναι να γνωρίσει το ευρύ κοινό την ύπαρξη αλλά και τη σημασία των κειμένων αυτών, αλλά παράλληλα να εξοικονομήσει πολύτιμους πόρους και χρόνο.

Η διαδικασία είναι απλή, καθώς απαιτείται η εγγραφή του χρήστη στην ιστοσελίδα ο οποίος στη συνέχεια αποκτά πρόσβαση σε μεγάλο αριθμό εγγράφων που στην πλειονότητά τους παραμένουν αμετάφραστα. Ο επίδοξος ερασιτέχνης μελετητής των πηγών της αρχαιότητας δε χρειάζεται καν να γνωρίζει αρχαία ελληνικά, διότι απλά πρέπει να αντιστοιχεί τα γράμματα που βλέπει στον πάπυρο με το κατάλληλο πλήκτρο της οθόνης του υπολογιστή του. Όσοι λοιπόν θέλουν να δοκιμάσουν την τύχη τους ως… φιλόλογοι Ιντιάνα Τζόουνς, έστω και μέσω Διαδικτύου, δεν έχουν παρά να επισκεφθούν την ιστοσελίδα του πανεπιστημίου της Οξφόρδης.

Οι πάπυροι της Οξυρρύγχου

Οι πάπυροι αυτοί, άχρηστοι για τους αρχικούς ιδιοκτήτες τους, βρέθηκαν σε αρχαίες… χωματερές αλλά και σε τάφους, οι οποίοι τελικά αποδείχθηκαν σωτήριοι για τη διατήρησή τους για χιλιάδες χρόνια, επειδή λειτούργησαν προστατευτικά, δημιουργώντας θύλακες μέσα στους οποίους τα ευαίσθητα έγγραφα προστατεύονταν από τις καιρικές συνθήκες και κυρίως την υγρασία που θα τους κατάστρεφε αν έμεναν εκτεθειμένοι.

Ο πλούτος των πληροφοριών που παρέχουν είναι ανεκτίμητος, όχι μόνο γιατί διασώθηκαν σπουδαία έργα της αρχαιοελληνικής γραμματείας, αλλά το κυριότερο, επειδή οι αρχαιολόγοι μπόρεσαν να «δουν» την καθημερινότητα των αρχαίων κατοίκων της περιοχής, μέσα από μια σειρά διοικητικών εγγράφων και προσωπικών επιστολών που αντάλλαζαν μεταξύ τους. Ανάμεσά στους πάπυρους της Οξυρρύγχου περιλαμβάνονται έργα όπως η Αθηναίων Πολιτεία του Αριστοτέλη, πολλά λογοτεχνικά δημιουργήματα που παρέμεναν άγνωστα για χιλιετίες, αλλά και πρωτοχριστιανικά κείμενα. Η ανακάλυψη του θησαυρού αυτού αποτέλεσε το έναυσμα για την εξέλιξη της παπυρολογίας, της μελέτης δηλαδή των αρχαίων αυτών εγγράφων.

Από Αύγουστο χειμώνας...

Το καλοκαίρι είναι θερμό, με τις εξελίξεις να τρέχουν πολιτικό, οικονομικό και κυρίως κοινωνικό μαραθώνιο και το φθινόπωρο προμηνύεται από τώρα καυτό. Τα σχολεία και τα πανεπιστήμια θα παραμείνουν κλειστά, οι γιατροί προαναγγέλλουν κινητοποιήσεις, το δημόσιο σύστημα υγείας είναι υπό διάλυση, η τιμή του πετρελαίου θέρμανσης θα βαρέσει «κόκκινο» και οι πολίτες εγκλωβισμένοι στην ανασφάλεια, περιμένουν τα χειρότερα.

Αν και το καλοκαίρι επιτρέπει μια χαλάρωση, φαίνεται ότι οι κυβερνώντες διακατέχονται από το σύνδρομο των διακοπών όλο το χρόνο. Αποφάσεις που έπρεπε να έχουν ληφθεί… πέρσι, ακόμα εξαγγέλλονται μπροστά από τις κάμερες. Πομπώδη λόγια, κούφιες δεσμεύσεις και χυδαίες θριαμβολογίες είναι το καθημερινό λεξιλόγιό τους. Ο πρωθυπουργός μάλιστα διάβασε τις προάλλες από το λόγο που του είχαν γράψει, για κερδισμένο «προσωπικό στοίχημα», λες και η σοβαρότητα, η συνέπεια, το σχέδιο και εν τέλει η επιβίωση και η αξιοπρέπεια ενός ολόκληρου λαού θα έπρεπε να εξαρτώνται από τα… στοιχήματα ενός ανθρώπου, ακόμα και αν είναι πρωθυπουργός.

Πέρα από τα ανόητα περί σχεδίων Μάρσαλ που θα σώσουν τη χώρα και θα κάνουν τους Έλληνες να κραυγάζουν ομαδικά «καλώς ήρθε το δολάριο», λες και είμαστε όλοι λοβοτομημένοι και ανιστόρητοι, είναι δυσοίωνη η ευκολία με την οποία η καταστροφολογία εναλλάσσεται με τη μεσσιανική ευφορία. Γιατί μετά το φθινόπωρο έρχεται ο χειμώνας. Και θα είναι βαρύς.

Χάνονται οι σφουγγαράδες, σύμφωνα με πανεπιστημιακή έρευνα

Ένα επάγγελμα που σβήνει, η σπογγαλιεία, είναι συνώνυμο της Καλύμνου, καθώς για  πολλά χρόνια, μέχρι την επικράτηση των συνθετικών υλών, οι ντόπιοι σφουγγαράδες εξορμούσαν σε όλη την ανατολική Μεσόγειο μέχρι τις ακτές της Λιβύης και προμήθευαν όλη την Ευρώπη με τα παράξενα αυτά ζώα της θάλασσας, με αντίτιμο πολλές φορές την ίδια τους τη ζωή. Η «κατάρα της αβύσσου», όπως χαρακτηρίζεται η νόσος των δυτών, καταδικάζει σε θάνατο ή σωματική αναπηρία, όσους παραβούν τους χρόνους παραμονής στο βυθό, στοιχείο όμως άγνωστο όταν οι σφουγγαράδες φόραγαν το δύσχρηστο σκάφανδρο και «τρυγούσαν» το βυθό.

Έρευνα που διεξάχθηκε από τους Κ. Ροδίτη, Σ. Ματσιώρη και Δ. Βαφείδη της Σχολής Γεωπονικών Επιστημόνων του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας και την Ε. Βουλτσιάδου του Βιολογικού Τμήματος του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, κατέδειξε ότι ο πληθυσμός των δυτών σπογγαλιέων του νησιού φθίνει, καθώς η μέση ηλικία τους ήταν 55,73 έτη, με ελάχιστη τα 28 και μέγιστη τα 74 έτη. Από τους συμμετέχοντες στην έρευνα το 93,8% προέρχονταν από οικογένειες σπογγαλιέων, ενώ το μεγαλύτερο ποσοστό (50%) αυτών απασχολούνται στον κλάδο περισσότερο από 30 έτη και οι μισοί και πλέον (60,4%) ήταν απόφοιτοι Δημοτικού Σχολείου. Οι περισσότεροι από τους ερωτηθέντες ασχολούνται με την σπογγαλιεία 10 μήνες τον χρόνο.

Ο κλάδος της σπογγαλιείας, επισημαίνουν οι επιστήμονες, χαρακτηρίζεται ως «γερασμένος». Όλο και πιο λίγα νεαρά άτομα εισέρχονται σε αυτόν, με αποτέλεσμα τη συνεχή συρρίκνωση του. Μέχρι σήμερα, το επάγγελμα του σπογγαλιέα συνεχίζονταν από γενιά σε γενιά. Δυστυχώς, όμως, σήμερα τα νέα άτομα που προέρχονται από οικογένειες σπογγαλιέων και ασχολούνται με τη σπογγαλιεία, είναι πολύ λιγότερα.

Σύμφωνα με την ίδια έρευνα το μορφωτικό επίπεδο των σπογγαλιέων είναι χαμηλό, λόγω κυρίως της υψηλής ηλικίας των συμμετεχόντων σε αυτό. Παρ' όλα αυτά, η πολύχρονη επαγγελματική τους ενασχόληση στον κλάδο έχει συμβάλλει στην ανάπτυξη δεξιοτήτων και εμπειρίας. Ο μεγαλύτερος αριθμός των σπογγαλιέων, που συμμετείχαν στην έρευνα, αντιμετωπίζει προβλήματα υγείας που σχετίζονται με το επάγγελμά τους. 

Παρ' όλο που τα τελευταία χρόνια έχει γίνει σημαντική προσπάθεια μελέτης και καταγραφής των αποθεμάτων των σπόγγων, σημειώνουν οι ερευνητές, τα στοιχεία που αφορούν στην κοινωνικοοικονομική κατάσταση της τάξης των σπογγαλιέων είναι σχεδόν ανύπαρκτα. Έτσι, σκοπός της συγκεκριμένης έρευνας ήταν η απόκτηση μιας ποιοτικής εικόνας του κοινωνικοοικονομικού προφίλ των σφουγγαράδων της Καλύμνου.

Μην είδατε τον Παναή; Ναι, ναυάγησε στις Φλέβες...

Ξύνοντας τον πάτο του βαρελιού

Οι αποφάσεις της Συνόδου Κορυφής, οι οποίες παρουσιάζονται στην Ελλάδα ως «μεγάλη επιτυχία της κυβέρνησης», με ή χωρίς εισαγωγικά, είναι ένα ζήτημα που θα αξιολογήσουν οι ιστορικοί του όχι και τόσο μακρινού μέλλοντος. Σήμερα όμως, είναι γεγονός ότι δόθηκε παράταση ζωής στην οικονομία της Χώρας, όχι γιατί ξαφνικά μας… αγάπησαν οι εταίροι μας, αλλά περισσότερο επειδή φοβήθηκαν ότι μια δική μας χρεοκοπία θα συμπαρέσυρε και πολλούς άλλους.

Στην καθημερινότητα των πολιτών όμως, τίποτα δε θα αλλάξει, αν δεν εφαρμοστούν άμεσα εκείνες οι διαρθρωτικές αλλαγές -οι οποίες στην πραγματικότητα έπρεπε να υλοποιηθούν πριν από μερικές δεκαετίες- που θα διασφαλίσουν βιωσιμότητα και ανάπτυξη. Το μοντέλο που υπηρετήθηκε τα τελευταία 40 χρόνια -κρατικοδίαιτη οικονομία του στενού, ευρύτερου, ευρύτατου και… ιδιωτικού Δημόσιου τομέα- με απλά λόγια, ένα παρασιτικό σύστημα παροχής κάθε λογής υπηρεσιών, απομακρυσμένο από κάθε έννοια παραγωγικής διαδικασίας πρέπει επιτέλους να αλλάξει.

Αυτό ίσως είναι το πιο σημαντικό στοίχημα: Ο μετασχηματισμός του κράτους, με τέτοιο τρόπο ώστε να εξασφαλίζει ανάπτυξη για τις μελλοντικές γενιές και να προσφέρει ευκαιρίες στην ιδιωτική πρωτοβουλία, χωρίς να απαξιωθούν ακόμα περισσότερο η δημόσια Υγεία και Παιδεία.

Με τις πράξεις ή την αδράνεια της κυβέρνησης όμως, σε μια σειρά ζητημάτων, είναι αμφίβολο αν υπάρχει η βούληση, ο σχεδιασμός και ο συντονισμός για τη λήψη τέτοιων αποφάσεων και σε μερικούς μήνες θα βρεθούμε πάλι στο ίδιο σημείο, ξύνοντας τον πάτο του βαρελιού.

Έτσι απλά, γιατί θέλω να υπάρχει στο blog ο αγαπημένος μου δίσκος του Μάιλς

Δάση στις φλόγες: Οργάνωση της... πυρκαγιάς

Ανοχύρωτη και… αδιόρθωτη παραμένει η κατάσταση στην Ελλάδα, καθώς κάθε χρόνο πυρκαγιές σαρώνουν χιλιάδες στρέμματα δασικών και άλλων εκτάσεων, χωρίς να λαμβάνονται ουσιαστικά μέτρα για την πρόληψη και την αντιμετώπισή τους.

Σύμφωνα με την έρευνα του Ινστιτούτου Μεσογειακών Δασικών Οικοσυστημάτων και Τεχνολογίας Δασικών Προϊόντων (ΙΜΔΟ & ΤΔΠ) του ΕΘΙΑΓΕ και του WWF Ελλάς, «Δασικές πυρκαγιές Ελλάδας: 1983-2008», η οποία δημοσιεύθηκε στο Διαδίκτυο, πάνω από το 10% της έκτασης της χώρας έχει πληγεί από διαδοχικές πυρκαγιές, το 50% περίπου των πυρκαγιών που έχουν εκδηλωθεί στην Ελλάδα, την εικοσιπενταετία 1983-2008, παραμένει «ορφανό» ως προς τη διαλεύκανση των αιτίων και το σύνολο των καμένων εκτάσεων, για την ίδια περίοδο, ανέρχεται σε 13.613.121 στρέμματα, μια αναλογία δηλαδή 1,2 στρεμμάτων καμένης έκτασης ανά κάτοικο της χώρας.

«Το «Πυροσκόπιο», όπως ονομάζεται η έρευνα, προσφέρει σε όλους τη δυνατότητα να αντιληφθούν σε όλη του την έκταση το εθνικό πρόβλημα των δασικών πυρκαγιών και υπογραμμίζει την αδυναμία της πολιτείας να διαθέσει ανοικτά πολύτιμα για εκπαιδευτικούς, ερευνητικούς και επιχειρησιακούς σκοπούς σχετικά δεδομένα. Παράλληλα, αναδεικνύει πολλά σοβαρά κενά, όπως το ότι αγνοούμε τα αίτια για 1 στις 2 πυρκαγιές των τελευταίων 25 ετών», σχολιάζει ο Κωνσταντίνος Λιαρίκος, υπεύθυνος περιβαλλοντικών προγραμμάτων του WWF Ελλάς.

Η μελέτη των στοιχείων καταδεικνύει το μέγεθος της καταστροφής που προκαλούν διαχρονικά οι πυρκαγιές, καθώς οι επιπτώσεις δεν περιορίζονται στην απώλεια του φυσικού πλούτου, επιβαρύνουν τις τοπικές κοινωνίες και προκαλούν δυσβάστακτη οικονομική αιμορραγία σε εθνικό επίπεδο. «Οι δασικές πυρκαγιές επανέρχονται κάθε καλοκαίρι για να προκαλέσουν σημαντικές περιβαλλοντικές, κοινωνικές και οικονομικές καταστροφές, και να μας υπενθυμίσουν τη διαχρονική αδυναμία της πολιτείας να προστατεύσει αποτελεσματικά το φυσικό κεφάλαιο της χώρας μας», εξηγεί στον «Ε.Τ.» ο κ. Λιαρίκος και συνεχίζει: «Η αδυναμία αυτή δεν εντοπίζεται στο δυναμικό του Πυροβεστικού Σώματος, το οποίο με ηρωισμό δίνει μάχες κάθε καλοκαίρι, αλλά στη συστηματική απροθυμία να υπάρξει επιστημονική ανάλυση του προβλήματος, στρατηγικός σχεδιασμός των παρεμβάσεων, πάντα με έμφαση στην πρόληψη, και αποτελεσματική χρήση των πόρων του ελληνικού λαού».

Τα δεδομένα που συλλέχθηκαν και αναλύθηκαν έδειξαν ότι εκδηλώνονται 1.465 δασικές πυρκαγιές και καίγονται περίπου 524.000 στρέμματα δασικών και γεωργικών εκτάσεων κατά μέσο όρο ετησίως. Οι μεγαλύτεροι αριθμοί συμβάντων και καμένων εκτάσεων σημειώνονται στην Πελοπόννησο, με ποσοστά 19% και 27% αντίστοιχα. Το 47% των καμένων εκτάσεων έχει προέλθει από πυρκαγιές άγνωστων αιτίων, ενώ το 11% και 9% των πυρκαγιών προκλήθηκαν από κακόβουλο εμπρησμό και από κάψιμο αγρών αντιστοίχως. Αυτά τα δύο είναι και τα κυριότερα από τα εξακριβωμένα αίτια. Ο Αύγουστος είναι ο μήνας με τις μεγαλύτερες καταστροφές αλλά και τα περισσότερα περιστατικά. Παρόλα αυτά, οι δριμύτερες πυρκαγιές εμφανίζονται τον Ιούλιο. Τα περιστατικά που εκδηλώθηκαν Σαββατοκύριακο θεωρούνται δριμύτερα έναντι των υπολοίπων, ενώ οι περισσότερες πυρκαγιές εκδηλώνονται συνήθως στις 14:00. Ο μέσος χρόνος επέμβασης των πυροσβεστικών δυνάμεων από την αναγγελία μιας πυρκαγιάς είναι 36 λεπτά, ενώ ο μέσος χρόνος διάρκειας των πυρκαγιών είναι περίπου 15 ώρες.

ΒΟΧ Συμπεράσματα της έρευνας

• Ο σχεδιασμός της πρόληψης και της καταστολής πρέπει να εξειδικεύεται σε τοπικό επίπεδο και να λαμβάνονται υπόψη οι ιδιαιτερότητες κάθε περιοχής, ούτως ώστε να εξασφαλίζεται μέγιστη αποτελεσματικότητα.
• Ο εντοπισμός των συνηθέστερων θέσεων έναρξης των πυρκαγιών πρέπει να αποτελέσει βασικό άξονα για την οργάνωση περιπολιών σε κάθε περιοχή.
• Η χρονική κατανομή θα πρέπει να εξειδικευτεί ακόμα περισσότερο ανά περιοχή, λαμβάνοντας υπόψη επιπλέον τις χρονικές κατανομές ανά ημέρα της εβδομάδας ή και ανά ώρα της ημέρας.
• Τα υψηλά ποσοστά πυρκαγιών αγνώστων αιτίων υπαγορεύουν την ανάγκη για επιμόρφωση του προσωπικού των φορέων, ώστε να είναι σε θέση να εντοπίζουν ή έστω να εκτιμούν τις αιτίες των πυρκαγιών, καθώς τέτοια στοιχεία είναι καθοριστικά για τον σχεδιασμό της πρόληψης και καταστολής.
• Έχει διαχρονικά διαφανεί ότι τα εναέρια μέσα έχουν μεν βασικό ρόλο στην πρώτη προσβολή της πυρκαγιάς, αλλά δεν είναι αποτελεσματικά στη διαχείριση των μεγάλων μετώπων, επομένως θα πρέπει να διερευνηθεί περαιτέρω ο τρόπος χρήσης τους.

ΒΟΧ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ

Η διεύθυνση του Πυροσκοπίου είναι η εξής: http://www.oikoskopio.gr/pyroskopio/

Η πλήρης έρευνα εδώ: http://www.oikoskopio.gr/pyroskopio/library.html

Η έρευνα και η δημιουργία του Πυροσκοπίου εντάσσονται στο προγράμμα «Το Μέλλον των Δασών», το οποίο συγχρηματοδοτείται από τα Ιδρύματα Ι.Σ. Λάτση, Α.Γ. Λεβέντη και Μποδοσάκη, καθώς και από τις εισφορές των υποστηρικτών της οργάνωσης WWF.

Καμ του Γκρις, κορόιδο τουρίστα

Η οικονομική κρίση δεν έχει φτάσει σε κάποιες τουριστικές περιοχές της χώρας. Την ώρα που ο πολίτης μετράει και το τελευταίο του ευρώ και η πλειοψηφία φέτος δεν έχει τη δυνατότητα να πάρει ανάσες μακριά από τις μεγαλουπόλεις, οι επαγγελματίες που ασχολούνται με τον τουρισμό φαίνεται ότι ζουν σε κάποιον άλλο, παράλληλο με το δικό μας κόσμο. Ενδεικτική η κατάσταση σε νησιωτικό προορισμό, στον οποίο μια τετραμελής οικογένεια χρειάστηκε τουλάχιστον 1500 ευρώ για μετακίνηση, διατροφή και διαμονή μιας εβδομάδας.

Εκτός του ότι το κατάλυμα ήταν υπερτιμημένο, χωρίς βασικές ανέσεις και «μαύρο», χωρίς δηλαδή κάποια πιστοποίηση από ελεγκτικό φορέα, ο ιδιοκτήτης απαίτησε προκαταβολή μέσω εμβάσματος και εξόφληση του αντιτίμου με το που πάτησε ο άτυχος οικογενειάρχης το πόδι του εκεί, βασιζόμενος στο ότι το «κορόιδο» δε θα έβρισκε άλλο δωμάτιο. Τα ίδια και χειρότερα σε πολλές περιπτώσεις καταστηματαρχών που «χτυπούν» όπου βρουν, θεωρώντας ότι σε διάστημα 20 ημερών που διαρκεί η κορύφωση της τουριστικής περιόδου, θα πρέπει να βγάλουν τα «σπασμένα» του υπόλοιπου χρόνου.

Η απαξίωση του τουριστικού προϊόντος, της μόνης βαριάς βιομηχανίας που έχει απομείνει στη χώρα μας γίνεται δυστυχώς από εμάς τους ίδιους. Όσο οι ίδιοι οι επαγγελματίες δε φροντίζουν να διατηρούν υψηλό επίπεδο υπηρεσιών, θα ήταν παράδοξο να περιμένουμε να μας προτιμήσουν τουρίστες, εσωτερικού και εξωτερικού, για δεύτερη φορά, μετά το πρώτο πάθημά τους.

Άλλο κοιτάει η γυναίκα και άλλο βλέπει ο άνδρας…

Το «μυστικό» της επιτυχημένης διαφήμισης είναι μια όμορφη γυναίκα ισχυρίζονται πολλοί επαγγελματίες του χώρου και πλέον μπορούν να αισθάνονται δικαιωμένοι.  Έρευνα κατέδειξε τι ακριβώς βλέπουν, αλλά και που εστιάζουν την προσοχή τους τα δύο φύλα, κοιτάζοντας την ίδια φωτογραφία, επιφυλάσσοντας όμως και μερικές… εκπλήξεις, καθώς οι γυναίκες και όχι οι άνδρες -όπως θα περίμενε κανείς- κοιτούν πρώτα και για περισσότερο χρόνο το στήθος του μοντέλου, πριν προχωρήσουν στο… σκανάρισμα της υπόλοιπης φωτογραφίας.

Οι ερευνητές έδειξαν μια φωτογραφία, σε άνδρες και γυναίκες, ενός μοντέλου σε παραλία που διαφήμιζε ένα μαγιό, έτσι ώστε να διαπιστώσουν τι προσέλκυε την προσοχή τους περισσότερο. Το συντριπτικό ποσοστό των ανδρών εστίαζε στα… προσόντα των γυναικών, με έμφαση στο πρόσωπο, ενώ αντίθετα οι γυναίκες κοιτούσαν την τιμή και το σχέδιο του μαγιό, πληροφορίες μάλλον… άχρηστες για τους περισσότερους άνδρες. Η έρευνα πάντως είχε και κάποιες εκπλήξεις, αφού οι γυναίκες κοιτούσαν πρώτα και για περισσότερη ώρα το στήθος και μετά το πρόσωπο του μοντέλου, ενώ αντίθετα οι άνδρες πρώτα το πρόσωπο και μετά τα… ελέη των καλλίπυγων κοριτσιών.

Ψυχολόγοι που κλήθηκαν να ερμηνεύσουν τα ευρήματα της έρευνας σημείωσαν ότι η τέχνη της διαφήμισης «ποντάρει» στη σεξουαλικότητα, γι αυτό το λόγο άλλωστε… αιθέριες υπάρξεις χρησιμοποιούνται τόσο σε διαφημίσεις ρούχων και αξεσουάρ, αλλά και ηλεκτρικών συσκευών και αυτοκινήτων. «Το υποσυνείδητο του άνδρα κατευθύνει κατά κάποιον τρόπο και το βλέμμα του», εξήγησε ο Γκόρντον Χάουαρντ που ηγήθηκε της πρωτότυπης έρευνας και συμπλήρωσε: «Και οι γυναίκες όμως, οι οποίες αποτελούν το δυναμικότερο κομμάτι της καταναλωτικής κοινωνίας, δεν πάνε πίσω. Αντιθέτως, ερμηνεύουν και εκείνες με τη δική τους ματιά τη διαφήμιση και βλέπουν αυτό που θέλουν». 

Η κατακερματισμένη κοινωνία...

Οι χθεσινές κινητοποιήσεις των ιδιοκτητών ταξί, πέρα από το δίκαιο ή μη των αιτημάτων τους, καταδεικνύουν για μια ακόμα φορά τον κατακερματισμό της κοινωνίας μας, υπό το βάρος μάλιστα της οικονομικής κατάρρευσης που επιδεινώνει και μεγιστοποιεί τις αντιδράσεις.

Την περίοδο που η μόνη βαριά βιομηχανία της χώρας, ο τουρισμός, προσπαθεί να ανακάμψει και να δώσει μια «ανάσα» στη χειμαζόμενη -εν μέσω καύσωνα- πραγματική οικονομία, αποκλείονται από τους ταξιτζήδες λιμάνια και αεροδρόμια, ως μέσο πίεσης στις κυβερνητικές επιλογές. Πέραν του ότι τέτοιες κινητοποιήσεις είναι εξαιρετικά αμφίβολο ότι θα έχουν οποιοδήποτε αποτέλεσμα, η εικόνα έχει ήδη κάνει το γύρο του κόσμου, καθώς στην εποχή του Διαδικτύου, οι πληροφορίες και οι υποκειμενικές μαρτυρίες φτάνουν σε κάθε γωνιά του πλανήτη.

Τα κρουαζιερόπλοια που «δένουν» για μια μέρα στον Πειραιά δε μπορούσαν να αποβιβάσουν τους τουρίστες που ήθελαν να πάνε στην Ακρόπολη, ενώ αρκετοί ήταν και εκείνοι που αναγκάστηκαν να περπατήσουν όχι σε ένα γραφικό σοκάκι κάποιου νησιού, αλλά στο δρόμο για το… αεροδρόμιο. Μέσα στο λιοπύρι και την καυτή άσφαλτο, άλλοι έσερναν βαλίτσες, άλλοι κουβαλούσαν στα χέρια τους μικρά παιδιά και τελικά οι περισσότεροι απλά έχασαν τις πτήσεις τους. Αυτοί οι άνθρωποι πιθανότατα δε θα μάθουν ποτέ τι ζητούν οι ιδιοκτήτες ταξί, θα φροντίσουν όμως να μεταφέρουν την εμπειρία τους όταν επιστρέψουν στις χώρες τους.

Αυτό ίσως είναι και το πιο απαισιόδοξο απότοκο της κρίσης: Αντί να είμαστε ενωμένοι μπροστά στον κίνδυνο, αντί να συσπειρωνόμαστε, για μια ακόμα φορά η κάθε κοινωνική ομάδα στην προσπάθειά της να υπερασπιστεί τα -δίκαια ή μη- κεκτημένα της, δε διστάζει να υπονομεύσει τις προσπάθειες των υπολοίπων, αδιαφορώντας για τις επιπτώσεις στο σύνολο.

Night dive, νυχτερινή κατάδυση

Το «εσωτερικό» μας ρολόι… ξεκουρδίστηκε

Για χιλιάδες χρόνια η καθημερινότητα του ανθρώπου βασιζόταν στην εναλλαγή ημέρας και νύχτας, η οποία καθόριζε σε μεγάλο βαθμό τις δραστηριότητές του. Τις τελευταίες δεκαετίες όμως, η φυσική αυτή τάξη πραγμάτων ανατράπηκε από το σύγχρονο τρόπο ζωής και επιδεινώθηκε από τις επιπτώσεις της «ψηφιακής εποχής».

Το διαρκές τρέξιμο, το άγχος της εργασίας και της κρίσης και το ότι έχει γίνει η νύχτα μέρα, παραμένοντας διαρκώς καλωδιωμένοι με συσκευές υψηλής τεχνολογίας έχουν βαρύ τίμημα στην υγεία μας. Όπως επισημαίνει ο Κώστας Σολδάτος, καθηγητής ψυχιατρικής και πρόεδρος της Ελληνικής Εταιρίας Έρευνας Ύπνου, όλοι αυτοί οι παράγοντες -που περιγράφουν τον σύγχρονο τρόπο ζωής- απορρυθμίζουν τους βιολογικούς μας δείκτες: «Σε σύγκριση με το παρελθόν έχουν αλλάξει οι ‘χρονοδότες’, εκείνα δηλαδή τα ερεθίσματα που βηματοδοτούν τον βιολογικό μας ρυθμό, με αποτέλεσμα να έχει προκληθεί αναστάτωση».

Ο ειδικός εξηγεί ότι «ένας κλασικός χρονοδότης που στην εποχή μας παραβιάστηκε είναι το φως και το σκοτάδι. Στα σημερινά γραφεία η μέρα δεν τελειώνει ποτέ, ενώ στους παράγοντες που εντείνουν την βιολογική απορρύθμιση περιλαμβάνεται η εργασία σε εναλλασσόμενες βάρδιες, η ανάληψη πολλών δραστηριοτήτων, το να κουβαλάμε την δουλειά στο σπίτι και το να ξενυχτάμε μπροστά στον υπολογιστή ή την τηλεόραση.»  Όλα αυτά, πέραν του ότι προκαλούν αϋπνία και κακή ποιότητα ύπνου, διαταράσσουν επίσης την έκκριση εκείνων των ορμονών που υπό φυσιολογικές συνθήκες παράγονταν το βράδυ, με συνέπεια να επιβαρύνεται πολλαπλά η υγεία μας.

Ο μεταβολισμός, σε φυσιολογικές συνθήκες, είναι προσαρμοσμένος στο 24ωρο που περιλαμβάνει σαφή διαχωρισμό των δραστηριοτήτων: Πριν πέσουμε για ύπνο, πέφτει η θερμοκρασία του σώματος, μειώνεται η νοητική δραστηριότητα και η πίεση. Το βιολογικό ρολόι όμως παρουσιάζει αποκλίσεις ανάλογα με την ηλικία του κάθε ατόμου, όπως παρατήρησαν ειδικοί νευροψυχολόγοι στη Βρετανία. Άλλες είναι οι απαιτήσεις σε ώρες ύπνου ενός παιδιού και άλλες ενός ενήλικα, ή ενός ηλικιωμένου.

Σύμφωνα με τον καθηγητή Ράσελ Φόστερ, του πανεπιστημίου της Οξφόρδης, η απορρύθμιση του βιολογικού ρυθμού επηρεάζει πολλές λειτουργίες του ανθρώπινου σώματος και προκαλεί μια σειρά προβλημάτων: «Έλλειψη συγκέντρωσης, χαμηλή απόδοση, αίσθηση κόπωσης, μειωμένη νοητική λειτουργία, ακόμα και πρόκληση χρόνιων παθήσεων, «κρύβονται» πίσω από τη διαταραχή αυτή». Ακόμα χειρότερα, ο άνθρωπός γίνεται δέσμιος ουσιών που υποκαθιστούν τη φυσική αλληλουχία, τονίζει ο καθηγητής Φόστερ: «Καφεΐνη και αλκοόλ γίνονται οι μόνιμοι «σύντροφοί» μας, μόλις ξυπνήσουμε ή πριν κοιμηθούμε. Η ραγδαία αύξηση υπνωτικών ή ηρεμιστικών φαρμάκων είναι μια ακόμα παρενέργεια της απορρύθμισης αυτής. Νομίζουμε ότι ο σύγχρονος τρόπος ζωής μας έχει δώσει την ελευθερία να κάνουμε ό,τι θέλουμε. Αντιθέτως όμως, απλά ζούμε σε μια ψευδαίσθηση η οποία εξουσιάζει την καθημερινότητά μας».

Το… αντίδοτο

Ως συμβουλές προστασίας ο κ. Σολδάτος συστήνει την αυστηρή τήρηση προγράμματος στις δραστηριότητες και ωραρίου στην κατάκλιση και την έγερση. Επίσης, την αποφυγή δραστηριοτήτων που προκαλούν εγρήγορση όπως και το σερφάρισμα στο ίντερνετ τουλάχιστον 2-3 ώρες πριν τον ύπνο.

• Προσαρμόστε και τηρήστε ευλαβικά το πρόγραμμά σας με βάση τις ώρες ύπνου που χρειάζεστε.
• Μην καταφεύγετε χωρίς ιατρική συμβουλή σε φαρμακευτικές ουσίες (υπνωτικά, ηρεμιστικά).
• Χαλαρώστε χωρίς… παρεμβολές από την τηλεόραση ή τον υπολογιστή.

Βρέθηκε ακόμα μια υποβρύχια… Ατλαντίδα

Αρχαία βουνά, πεδιάδες και ποτάμια εντοπίστηκαν στο βυθό του Βόρειου Ατλαντικού

Μια ακόμα περιοχή κάτω από τα κύματα διεκδικεί την… πατρότητα της μυθικής Ατλαντίδας. Μετά τη Σαντορίνη, την περιοχή των Αζορών και τις ακτές της Καραϊβικής ήρθε η σειρά του Βόρειου Ατλαντικού, σε μια έκταση ανάμεσα στη Σκοτία και τη Νορβηγία. Ερευνητικές ομάδες εντοπισμού υποθαλάσσιων κοιτασμάτων πετρελαίου και φυσικού αερίου κατέγραψαν σε βάθος περίπου 2,5 χιλιομέτρων ένα ιδιαίτερο ανάγλυφο, το οποίο περιλαμβάνει οροσειρές, φαράγγια, κοιλάδες, ακόμα και κοίτες ποταμών.

Το εντυπωσιακό εύρημα καταγράφηκε με υπερσύγχρονες ηχοβολιστικές συσκευές, οι οποίες όχι μόνο καταγράφουν τρισδιάστατα το βυθό, αλλά ακόμα περισσότερο εντοπίζουν τι κρύβεται από κάτω του. Το πεδίο έρευνας, ηλικίας περίπου 56 εκατομμυρίων ετών, σχετικά νέο δηλαδή σε σχέση με τη γεωλογική ηλικία της Γης, μοιάζει με «απολίθωμα της επιφάνειας του πλανήτη μας, το οποίο διατηρήθηκε στην άβυσσο του ωκεανού», όπως εξηγεί στην έγκριτη γεωλογική επιθεώρηση Geoscience ο ερευνητής Νίκι Ουάιτ από το πανεπιστήμιο του Κέμπριτζ.

Η προηγμένη διαδικασία ηχοβολιστικού εντοπισμού επέτρεψε στους επιστήμονες να ανασυνθέσουν τη χαμένη ήπειρο με εξαιρετική ακρίβεια, καθώς κατέγραψαν όχι μόνο τα υποθαλάσσια βουνά, αλλά και τις κοίτες οκτώ ποταμών που «σκάλισαν» την επιφάνειά τους. Στη συνέχεια, με τη βοήθεια μη επανδρωμένων ρομποτικών βαθυσκαφών, οι ειδικοί εξόρυξαν από τα βάθη, δείγματα του πυθμένα, στα οποία εντόπισαν πλήθος απολιθωμάτων που πιστοποίησαν πέραν πάσης αμφιβολίας ότι η περιοχή αυτή κάποτε βρισκόταν πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας.

Η γεωλογική ανάλυση των ευρημάτων κατέδειξε ότι η αέναη διαδικασία μετακίνησης των τεκτονικών πλακών οδήγησε στην άνοδο της περιοχής αυτής πάνω από τα κύματα και στη συνέχεια, σε διάστημα μόλις 2,5 εκατομμυρίων ετών, την ξαναβύθισε.

Η αναπάντεχη αυτή ανακάλυψη ενθουσίασε την επιστημονική κοινότητα και έδωσε νέα στοιχεία για τις αλλαγές του πλανήτη μας, προσθέτοντας πολύτιμα στοιχεία για την κατανόηση γεωλογικών φαινομένων.

ΟΙ ΑΛΛΕΣ… ΑΤΛΑΝΤΙΔΕΣ

Όλα ξεκίνησαν από τον Πλάτωνα που περιέγραψε την οργή των θεών για την αλαζονεία των κατοίκων της Ατλαντίδας, με αποτέλεσμα να τιμωρηθούν με καταποντισμό. Ιδιαίτερα δημοφιλές θέμα η ανακάλυψη της Ατλαντίδας, γνώρισε άνθηση από τις αρχές του 20^ου αιώνα, όταν διάφοροι άρχισαν να υποστηρίζουν με θέρμη, πολλές φορές όμως χωρίς στοιχεία, ότι «ανακάλυψαν» τη χαμένη Ατλαντίδα.

Οι πιο δημοφιλείς θεωρίες τοποθετούν το χαμένο κόσμο στη Σαντορίνη, την Κρήτη, τα νησιά Μπίμινι στις Μπαχάμες, τις Αζόρες στον κεντρικό Ατλαντικό, ακόμα και σε περιοχές της Ασίας ή της Ωκεανίας. 

Γεγονός πάντως είναι ότι η ιδέα του κατακλυσμού εντοπίζεται σε πολλούς πολιτισμούς, γεγονός που καταδεικνύει ότι η αντίληψη αυτή πήγαζε από εντυπωσιακά γεωλογικά φαινόμενα που καταγράφηκαν στο συλλογικό υποσυνείδητο της προϊστορίας.

Η λογική της κλειδαρότρυπας

Ξεχωρίζει το σκάνδαλο τηλεφωνικών υποκλοπών που οδήγησε στο κλείσιμο της μεγαλύτερης σε κυκλοφορία κυριακάτικης εφημερίδας της Βρετανίας, υπό το βάρος των αποκαλύψεων των άθλιων μεθόδων που χρησιμοποιούσε. 

Χρήσιμα τα συμπεράσματα για τον τρόπο που λειτουργούν οι θεσμοί στη χώρα αυτή, αλλά και εκείνοι που τους υπηρετούν: Κανείς στο απυρόβλητο, όχι μόνο εκείνοι που χρησιμοποίησαν τις υποκλοπές, αλλά και όσοι έκαναν τα στραβά μάτια, όσο ψηλά και αν βρίσκονται, επιτρέποντας στην εφημερίδα να έχει πρόσβαση σε οικογενειακές τραγωδίες και προσωπικά δεδομένα που επηρέασαν αρνητικά τις ζωές πολλών ανθρώπων.

Οι δικαστικές εξελίξεις είναι ταχύτατες και στο εδώλιο θα βρεθούν πολλοί υπεράνω υποψίας, δημοσιογράφοι, αστυνομικοί, πολιτικοί και άλλοι.

Στον αντίποδα βέβαια, η εφημερίδα πόνταρε στη λογική της «κλειδαρότρυπας» που εγγυόταν υψηλές κυκλοφορίες και την πρωτοκαθεδρία στα κυριακάτικα φύλλα, εκτοπίζοντας τις επονομαζόμενες «σοβαρές».  Η άλλη πλευρά του νομίσματος έχει και αυτή τη σημασία της: Ο κάθε έμπορος πουλάει αυτό που θεωρεί πως θέλει η αγορά. 

Η συνταγή του κιτρινισμού με αποκλειστικές και πιπεράτες ειδήσεις έχει παντού οπαδούς και μάλιστα πολλούς, δεν είναι μόνο φαινόμενο της Βρετανίας, αλλά αγγίζει όλες τις κοινωνίες.

Στα καθ’ ημάς, βλέπουμε τα σκάνδαλα να θάβονται, με τον ίδιο τρόπο που οι γάτες καλύπτουν τις ακαθαρσίες τους. Ρίχνονται βορά στη λαϊκή αγανάκτηση «καμένα» ονόματα, παίρνουν «φωτιά» τα τηλεπαράθυρα και τελικά, μετά από λίγο καιρό, παραγράφονται ή βρίσκονται όλα καλώς καμωμένα. 

Είναι κι αυτός ένας από τους λόγους που η κοινωνία μας ξεχειλίζει από αγανάκτηση και οργή, θεωρώντας ότι ο εμπαιγμός δεν έχει όρια.