"Στρατηγέ μου, ιδού ο στρατός σας", ο ελληνικός εμφύλιος και η αμερικανική βοήθεια

Copyright: Αρχείο Getty Images Ο Έλληνας διοικητής, Στρατηγός Γιατζής, συσκέπτεται με τον Αμερικάνο Στρατηγό Βαν Φλητ (στη μέση) και τον Βρετανό υποστράτηγο Ντάουν (στα αριστερά). 22 Μαΐου 1948

Ο ελληνικός εμφύλιος πόλεμος είναι μια από τις πιο τραγικές περιόδους της νεοελληνικής Ιστορίας, ο απόηχος του οποίου αντηχεί ακόμα και σήμερα.

Ο αριθμός των νεκρών ξεπέρασε κατά πολύ εκείνο του Ελληνοϊταλικού Πολέμου 1940-41 και μπορεί να συγκριθεί με τις απώλειες της Μικρασιατικής Καταστροφής, χωρίς  να συγκαταλέγονται σε αυτούς οι άμαχοι, οι οποίοι όπως σε κάθε σύρραξη, εμφύλια ή μη, πλήρωσαν βαρύτατο τίμημα αίματος, ενώ παράλληλα υπέφεραν από εκτοπισμούς, κακουχίες, αρρώστιες και πείνα.

Ο Δ. Ζαφειρόπουλος  στο έργο του "Ο Αντισυμμοριακός Αγών",  αναφέρει 8.440 νεκρούς, 29.496 τραυματίες και 5.346 αγνοούμενους στις τάξεις του Εθνικού Στρατού. Σημειώνεται ότι στους αριθμούς που αναφέρει ο Ζαφειρόπουλος πιθανόν δεν συμπεριλαμβάνει τις απώλειες των παραστρατιωτικών οργανώσεων (ΜΑΥ, ΜΑΔ) και της Χωροφυλακής 

Αντίστοιχα, ο Γ. Μαργαρίτης, στο έργο του "Ιστορία του Ελληνικού Εμφυλίου Πολέμου 1946-1949", αναφέρει 25.000 περίπου νεκρούς στις τάξεις του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας, χωρίς να υπάρχουν πιο αναλυτικά στοιχεία.

Ο ελληνικός εμφύλιος πόλεμος ξέσπασε την εποχή που είχε αρχίσει να διαμορφώνεται στο διεθνές περιβάλλον ο Ψυχρός Πόλεμος. 

Η Μ. Βρετανία και οι Ηνωμένες Πολιτείες είδαν τον εμφύλιο πόλεμο μέσα από το πρίσμα του Ψυχρού Πολέμου, δηλαδή, ότι η ΕΣΣΔ υποκινούσε και υποστήριζε τον ΔΣΕ με στόχο την αποσταθεροποίηση της κυβέρνησης με απώτερο ενδεχομένως σκοπό την εγκαθίδρυση μιας φιλοσοβιετικής κυβέρνησης στην Ελλάδα. 

Μολονότι οι Βρετανοί έκαναν αυτή τη διαπίστωση, από την άλλη δεν ήταν σε θέση να αναλάβουν την οικονομική στήριξη της ελληνικής κυβέρνησης στον επερχόμενο εμφύλιο πόλεμο. 

Η Μ. Βρετανία ήταν οικονομικά εξουθενωμένη από τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο και ενημέρωσε την ελληνική και την αμερικανική κυβέρνηση ότι θα σταματούσε την οικονομική βοήθεια προς την Ελλάδα τον Μάρτιο του 1947.  

Η αμερικανική επέμβαση στον ελληνικό εμφύλιο εντάσσεται στο συνολικότερο πλαίσιο της αντιπαράθεσης των Ηνωμένων Πολιτειών και της Σοβιετικής Ένωσης. 

Η επέκταση της σοβιετικής επιρροής στην Ανατολική Ευρώπη και τα Βαλκάνια αποτελούσε πλέον τετελεσμένο γεγονός, ενώ η ύπαρξη των πετρελαιοπηγών της Μέσης Ανατολής αναβάθμιζε τη στρατηγική αξία της ευρύτερης περιοχής. 

Στο στρατηγικό σχεδιασμό των ΗΠΑ ως παγκόσμιας δύναμης η Ελλάδα, η Τουρκία και το Ιράν μπορούσαν να αποτελέσουν μια «ζώνη ανάσχεσης» της σοβιετικής επιθετικότητας. 

Στις 12 Μαρτίου 1947 ο πρόεδρος των ΗΠΑ Χάρυ Τρούμαν απευθύνθηκε δημόσια στο Κογκρέσσο ζητώντας την έγκριση οικονομικής βοήθειας ύψους 300 εκατομμυρίων δολλαρίων προς την Ελλάδα και 100 εκατομμυρίων δολλαρίων προς την Τουρκία. 

Η αμερικανική επέμβαση στον ελληνικό εμφύλιο ήταν καθοριστική για την έκβασή του. 

Μέχρι το τέλος του πολέμου η στρατιωτική μόνο βοήθεια θα φτάσει τα 353 εκατομμύρια δολλάρια, η οποία θα επιτρέψει την αύξηση των δυνάμεων του στρατού και θα καλύψει τις ανάγκες του σε εξοπλισμό, εκπαίδευση, έργα κλπ. 

Επιπλέον η αμερικανική βοήθεια ήταν τεράστιας σημασίας για τις ανάγκες του προϋπολογισμού  και την ανακούφιση του πληθυσμού, ιδιαίτερα των προσφύγων.

Η αμερικανική παρέμβαση στον εμφύλιο πόλεμο εκδηλώθηκε κατόπιν της αδυναμίας της Μεγάλης Βρετανίας να εξακολουθήσει να επωμίζεται το σχετικό ρόλο, ήδη από τα μέσα του 1946. 

Στις 12 Μαρτίου του 1947, ο πρόεδρος Χάρι Τρούμαν εκφώνησε στο Αμερικανικό Κογκρέσο το περίφημο Δόγμα Τρούμαν (απόρροια του οποίου υπήρξε και το Σχέδιο Μάρσαλ χάρις στο οποίο η Ελλάδα έλαβε οικονομική βοήθεια 366.000.000$) σηματοδοτώντας την επίσημη αλλαγή σκυτάλης μεταξύ Μ. Βρετανίας-ΗΠΑ στην ελληνική υπόθεση. 

Οι Αμερικανοί απέστειλαν στην σπαρασσόμενη από τον εμφύλιο πόλεμο Ελλάδα πλούσιες ποσότητες στρατιωτικών υλικών, εξοπλισμού αλλά και ειδικούς στρατιωτικούς συμβούλους που ανέλαβαν την οργάνωση και εκπαίδευση του λεγόμενου Εθνικού Στρατού, ο οποίος αντιμετώπιζε αρκετά προβλήματα στην σύγκρουσή του με τους κομμουνιστές αντάρτες του λεγόμενου ΔΣΕ.

Στην κατατρόπωση των ανταρτών συνέβαλε αποφασιστικά η χρήση, εκ μέρους της αεροπορίας του Εθνικού Στρατού των αμερικανικής κατασκευής βομβών τύπου "ναπάλμ" που εξαφάνιζαν κάθε είδους ζωή μέσα στο βεληνεκές της δράσης τους. 

Χαρακτηριστική της γενικής αποδοχής που απολάμβανε η αμερικανική εξωτερική πολιτική στην Ελλάδα από πλευράς της κυβερνητικής παράταξης, ήταν η προσφώνηση του υπουργού Π. Κανελλόπουλου προς τον επικεφαλής της Αμερικανικής στρατιωτικής αποστολής στρατηγό Τζέιμς Βαν Φλιτ, "Στρατηγέ μου, ιδού ο στρατός σας", παρουσιάζοντάς του τις παρατεταγμένες ελληνικές μονάδες.