Ένα επάγγελμα που σβήνει, η σπογγαλιεία, είναι συνώνυμο της Καλύμνου, καθώς για πολλά χρόνια, μέχρι την επικράτηση των συνθετικών υλών, οι ντόπιοι σφουγγαράδες εξορμούσαν σε όλη την ανατολική Μεσόγειο μέχρι τις ακτές της Λιβύης και προμήθευαν όλη την Ευρώπη με τα παράξενα αυτά ζώα της θάλασσας, με αντίτιμο πολλές φορές την ίδια τους τη ζωή. Η «κατάρα της αβύσσου», όπως χαρακτηρίζεται η νόσος των δυτών, καταδικάζει σε θάνατο ή σωματική αναπηρία, όσους παραβούν τους χρόνους παραμονής στο βυθό, στοιχείο όμως άγνωστο όταν οι σφουγγαράδες φόραγαν το δύσχρηστο σκάφανδρο και «τρυγούσαν» το βυθό.
Έρευνα που διεξάχθηκε από τους Κ. Ροδίτη, Σ. Ματσιώρη και Δ. Βαφείδη της Σχολής Γεωπονικών Επιστημόνων του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας και την Ε. Βουλτσιάδου του Βιολογικού Τμήματος του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, κατέδειξε ότι ο πληθυσμός των δυτών σπογγαλιέων του νησιού φθίνει, καθώς η μέση ηλικία τους ήταν 55,73 έτη, με ελάχιστη τα 28 και μέγιστη τα 74 έτη. Από τους συμμετέχοντες στην έρευνα το 93,8% προέρχονταν από οικογένειες σπογγαλιέων, ενώ το μεγαλύτερο ποσοστό (50%) αυτών απασχολούνται στον κλάδο περισσότερο από 30 έτη και οι μισοί και πλέον (60,4%) ήταν απόφοιτοι Δημοτικού Σχολείου. Οι περισσότεροι από τους ερωτηθέντες ασχολούνται με την σπογγαλιεία 10 μήνες τον χρόνο.
Ο κλάδος της σπογγαλιείας, επισημαίνουν οι επιστήμονες, χαρακτηρίζεται ως «γερασμένος». Όλο και πιο λίγα νεαρά άτομα εισέρχονται σε αυτόν, με αποτέλεσμα τη συνεχή συρρίκνωση του. Μέχρι σήμερα, το επάγγελμα του σπογγαλιέα συνεχίζονταν από γενιά σε γενιά. Δυστυχώς, όμως, σήμερα τα νέα άτομα που προέρχονται από οικογένειες σπογγαλιέων και ασχολούνται με τη σπογγαλιεία, είναι πολύ λιγότερα.
Σύμφωνα με την ίδια έρευνα το μορφωτικό επίπεδο των σπογγαλιέων είναι χαμηλό, λόγω κυρίως της υψηλής ηλικίας των συμμετεχόντων σε αυτό. Παρ' όλα αυτά, η πολύχρονη επαγγελματική τους ενασχόληση στον κλάδο έχει συμβάλλει στην ανάπτυξη δεξιοτήτων και εμπειρίας. Ο μεγαλύτερος αριθμός των σπογγαλιέων, που συμμετείχαν στην έρευνα, αντιμετωπίζει προβλήματα υγείας που σχετίζονται με το επάγγελμά τους.
Παρ' όλο που τα τελευταία χρόνια έχει γίνει σημαντική προσπάθεια μελέτης και καταγραφής των αποθεμάτων των σπόγγων, σημειώνουν οι ερευνητές, τα στοιχεία που αφορούν στην κοινωνικοοικονομική κατάσταση της τάξης των σπογγαλιέων είναι σχεδόν ανύπαρκτα. Έτσι, σκοπός της συγκεκριμένης έρευνας ήταν η απόκτηση μιας ποιοτικής εικόνας του κοινωνικοοικονομικού προφίλ των σφουγγαράδων της Καλύμνου.
Παρ' όλο που τα τελευταία χρόνια έχει γίνει σημαντική προσπάθεια μελέτης και καταγραφής των αποθεμάτων των σπόγγων, σημειώνουν οι ερευνητές, τα στοιχεία που αφορούν στην κοινωνικοοικονομική κατάσταση της τάξης των σπογγαλιέων είναι σχεδόν ανύπαρκτα. Έτσι, σκοπός της συγκεκριμένης έρευνας ήταν η απόκτηση μιας ποιοτικής εικόνας του κοινωνικοοικονομικού προφίλ των σφουγγαράδων της Καλύμνου.