Άγνωστες πτυχές του Ελληνοϊταλικού Πολέμου 1940-41, μέσα από τα μάτια των κατοίκων της Κλεισούρας - Β' Μέρος

Έλληνες στρατιώτες στο αλβανικό Μέτωπο, Χειμώνας 1940-41
(Επιχρωματισμός φωτογραφίας: Μάρκος Δανέζης)

Ο Ελληνοϊταλικός Πόλεμος του 1940-41 στα βουνά της Αλβανίας έχει αποτυπωθεί σε πληθώρα βιβλίων, είτε από την ελληνική, είτε από την ιταλική πλευρά.

Ελάχιστες ωστόσο είναι οι μαρτυρίες που καταγράφουν τον τρόπο με τον οποίο βίωσαν τον πόλεμο οι κάτοικοι των περιοχών, στις οποίες οι δύο στρατοί έδωσαν σκληρές μάχες, αφήνοντας τα σημάδια τόσο στο τοπίο, όσο και στις μνήμες των Αλβανών.

Χάρτης του 1917 (Συλλογή Γεωργίου Κρικέλα)

Ο αναγνώστης του ιστολογίου pierrekosmidis.blogspot.com  Αριάν Μουράι, μοιράζεται τις αναμνήσεις των παππούδων του, οι οποίοι ήταν μικρά παιδιά το 1940, αλλά και του ίδιου, ο οποίος τη δεκαετία πλέον του 1980 και στις αρχές της δεκαετίας του 1990, μετά την κατάρρευση του κομμουνιστικού καθεστώτος του Εμβέρ Χότζα, έπαιζε με τους φίλους του με τα απομεινάρια των μαχών.

Η αξία της μαρτυρίας αυτής έγκειται όχι μόνο στο γεγονός ότι βοηθάει να αποκτήσουμε μια πληρέστερη εικόνα του Ελληνοϊταλικού Πολέμου, συμπληρώνοντας τα στοιχεία που έχουμε από ελληνικής και ιταλικής πλευράς, αλλά παράλληλα φωτίζει άγνωστες πτυχές του, μέσα από τα μάτια του άμαχου πληθυσμού που βρέθηκε ανάμεσα σε διασταυρούμενα πυρά.

Ο Αριάν Μουράι, σε φωτογραφία της δεκαετίας του 1990, στα μέρη που περιγράφει

Παρατίθεται το δεύτερο μέρος της πολύ ενδιαφέρουσας μαρτυρίας του Arian Muraj και σύντομα θα ακολουθήσουν και τα επόμενα κεφάλαια.

(ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΤΟ ΠΡΩΤΟ ΜΕΡΟΣ ΕΔΩ) 

"Λοιπόν, η περιέργεια, η επιθυμία να μάθω, με σημάδεψε για πάντα.

Δεν είχα κάποια εύκολη ζωή στην Αλβανία. Μόνο κάπου το 1996 έως 1998 δούλεψα ως δημοσιογράφος που δεν ήταν η θέλησή μου, αλλά και νάζια δεν μπορούσα να κάνω! 

Η Κλεισούρα σε επιστολικό δελτάριο των αρχών του 20ου αιώνα

Η ειδικότητά μου, ήταν οι συνεντεύξεις, ενώ παράλληλα, έπαιξα και ποδόσφαιρο. 

Το 1996, περνάω στην ομάδα του Κέντρου Νεολαίας "Don Bosko" των Τιράνων. Ήταν κάτι για τους απελπισμένους νέους για να μη μένουν στους δρόμους αλλά να περνάνε οργανωμένα το ελεύθερο χρόνο τους με σπορ, θέατρο και μαθαίνοντας και κάποια τέχνη. 

Θρησκευτικό κέντρο που τραβάει με το τρόπο της τους νέους στο δρόμο του Θεού (καθολική θρησκεία). 

Τότε, το Σεπτέμβρη είχα πάει με την γυναίκα μου στο χωριό. Η Βάνα, η γυναίκα μου, είναι από το ίδιο χωριό με την μάνα μου, βλέπεις, η αγάπη για το χωριό, παρά το ότι είμαι πρωτευουσιάνος!

Τον παππού της, τον ήξερα από μικρό παιδί, όπως άλλωστε όλους τους γερόντους απλά, λόγω του ότι η οικογένειά μας ήταν όλο το σόι κομμουνιστές, δεν μου επιτρέπανε και πολύ να του μιλάω όταν ήμουν μικρός, διότι ήταν πολιτικός κυνηγημένος, είχε κάνει και φυλακή για 13 χρόνια! 

Στην δημοκρατία πλέον (σ.σ. μετά την κατάρρευση της κομμουνιστικής δικτατορίας του Εμβέρ Χότζα), μπορούσα να περάσω με αυτόν τον άνθρωπο νύχτες χειμωνιάτικες κοντά στο τζάκι.

Αυτός δεν ήταν ο απλός χωριάτης που νόμιζες, κάθε άλλο!

Νέος, ήταν φοιτητής στην Ιταλία σε στρατιωτική ακαδημία για βαρύ πυροβολικό. Δεν είχε τελειώσει το σχολείο του διότι τότε, η πλειοψηφία των Αλβανών φοιτητών, μετά την εισβολή της Ιταλίας στην Αλβανία, δεν πήραν όρκο απάνω στην φασιστική σημαία και έτσι, εκδιώχτηκαν από το σχολείο!

Στον πόλεμο, ο πάππους μου και όλοι οι άλλοι, μετά τις μάχες που παρεμπιπτόντως διεξάγονταν σχεδόν σε καθημερινή βάση, πήγαιναν πάνω στο βουνό, λίγο πάνω από τα τελευταία σπίτια, και θάβανε τους νεκρούς, φροντίζοντας όμως πρώτα να προμηθευτούν  διάφορα, όπως σκοινιά, παπούτσια, ξυριστικές μηχανές, παλτά μεταλλικά κουτιά, όπλα και άλλα.

Ο παππούς της γυναίκας μου, ήταν ένας τυχοδιώκτης στα νιάτα του και στα γεράματα δεν βαριόταν και ούτε ντρεπόταν να λέει ιστορίες από την ζωή του. 

Ήταν μονόχειρας, διότι το άλλο χέρι το είχε χάσει... συναρμολογώντας χειροβομβίδα!

Μπορούσε όμως να φτιάξει τα πάντα με το ένα χέρι από το να μπαλώσει τα παντελόνια του μέχρι να φτιάξει όπλο! 

Ναι, όπλο! Και από όπλα, αυτός θα μπορούσε να έχει όσα ήθελε, διότι ήξερε καλά που είχαν γίνει οι μάχες! 

Μου ξεκίνησε την ιστορία, λέγοντάς μου ότι υπάρχουν ακόμα πτώματα στο έδαφος εκεί πάνω στην "Μεγάλη Γούρνα". 

Ιταλούς κυρίως, αλλά και Έλληνες. Εγώ τότε, έδωσα αμέσως σημασία στους Ιταλούς διότι βρισκόμουν σε αυτό το κέντρο νεολαίας. 

Αργότερα όμως, των ρωτάω - Και Έλληνες; Είσαι σίγουρος;

Διότι πλέον, βρισκόμασταν στο 1996 και υπήρχαν τουλάχιστον πέντε χρόνια δημοκρατίας και η Ελλάδα τότε, ήταν πολύ κοντά μας και λόγω της μεγάλης μετανάστευσης. 

Και τι μου απαντάει; 

Μου εξηγεί στην αρχή, ότι αυτές οι μάχες δεν βγάζανε νικητές παρά τις μάχες σώμα με σώμα με ξιφολόγχες.  

Μάλιστα, μια βραδιά ερχόταν στο σπίτι ο Αντόνιο, ένας Ιταλός λοχίας με τα ζυμαρικά του και τρώγανε και τα πίνανε και την άλλη μέρα ερχόταν το βράδυ ο Γιάννης ο Έλληνας λοχίας, με κάνα κόκορα και χυλόπιτα και βούτυρο! 

Ο παππούς είχε μόνο το τσίπουρο να βάλει στο τραπέζι. Και με τους δυο, μιλούσε κανονικά στρατιωτικά, για θέσεις και τέτοια.

Στη μνήμη μου παραμένει λέγοντας για πλάκα πολλές λέξεις ελληνικά και άπταιστα ιταλικά!

Λοιπόν, πως δόθηκε η λύση? - με ρωτάει -Με τον πιό μακάβριο τρόπο - απαντάει ο ίδιος.

Οι Έλληνες, μαζέψαν η μάλλον δημιούργησαν ένα τάγμα με γύρω στους 400 Εβραίους και τους βάλανε μπροστά και όταν ήρθε η ώρα να πιάνονται σε μάχες με τις ξιφολόγχες με τους Ιταλούς, βομβαρδίσανε τους πάντες από πίσω με σράπνελ, παρά την απαγόρευση αυτού του είδους!

Αυτό μου έχει μείνει για πάντα! 

Ειλικρινά δεν ξέρω τι να πω! 

Διότι ο γέρος, δεν ήταν ούτε θύμα κάποιας προπαγάνδας και ούτε υποχρεωμένος ήταν να μου το πει!

Απλά, καπνίζαμε και τσιμπούσαμε και κάνα κομμάτι παστουρμά και πίναμε και κάνα τσίπουρο τα βράδια!

Όταν γύρισα στα Τίρανα, το είπα στον διευθυντή του κέντρου, έναν Ιταλό για την πιθανότητα ύπαρξης νεκρών ακόμα και σήμερα εκεί αλλά...δυστυχώς δεν έδωσε σημασία! Ντροπή!

Προσωπικά δεν ξέρω αν ήταν αλήθεια αυτά που μου είπε ο γέρος διότι όσο νά'χει... γεράματα είναι και όλοι μας, σε τέτοιες περιπτώσεις λέμε μέσα μας "έλα μωρέ, τα έχει χαμένα" αλλά... μόνο χαμένα δεν έδειχνε να τα έχει τότε ο παππούς! 

Αυτό, βάσει της καθημερινότητας που περνούσαμε με αυτόν.