Η τριήρης αποτέλεσε μια "επανάσταση" στη ναυτική τεχνολογία, η οποία άλλαξε το ρου της Ιστορίας κατά την αρχαιότητα.
Το πλοίο που έχει συνδέσει το όνομά του με τη ναυμαχία της Σαλαμίνας, αλλά και άλλες, "ξαναζεί" μέσα από τις σελίδες του εξαιρετικού βιβλίου της συγγραφέως Κρίστυ Εμίλιο Ιωαννίδου "ΤΡΙΗΡΗΣ: Τακτικό και επιχειρησιακό περιβάλλον στην αρχαία Ελλάδα".
Απευθυνθήκαμε στη συγγραφέα για να μας απαντήσει σε μια σειρά ερωτημάτων, τα οποία "φωτίζουν" την Ιστορία της Τριήρους, μέσα από το βιβλίο της.
Ποιό ήταν το κίνητρό σας για τη συγγραφή του βιβλίου ΤΡΙΗΡΗΣ;
Πόσο εύκολη ήταν η συλλογή των πληροφοριών, η μελέτη της βιβλιογραφίας και εν τέλει η διαδικασία της συγγραφής;
Η έρευνα απαιτεί υπομονή, καθαρό μυαλό και μια, όσο το δυνατόν, αντικειμενική προσέγγιση.
Η δυσκολία στο συγκεκριμένο βιβλίο δεν ήταν η συλλογή, αλλά η επιλογή των πληροφοριών.
Όπως χαρακτηριστικά αναφέρω στο εισαγωγικό σημείωμα η συγγραφή περί τριήρους, τακτικών και του επιχειρησιακού περιβάλλοντος δεν είναι έργο το οποίο δύναται να συμπεριληφθεί σε ένα μόνο βιβλίο.
Από την άλλη πλευρά δεν ήθελα να γράψω ένα μεγάλο, πολύτομο έργο αλλά ένα επίτομο βιβλίο, εύχρηστο, στο οποίο εύκολα θα μπορούσε κάποιος να ανατρέξει σε κάθε περίπτωση.
Η παρούσα έκδοση δημιουργήθηκε με σκοπό να δοθεί μια γενική εικόνα για την ιδιαιτερότητα της τριήρους ως πολεμικό πλοίο, να κατανοηθεί η επιχειρησιακή αξία και ο τρόπος με τον οποίο ναυμαχούσε, η σημασία του ανθρωπίνου δυναμικού της (ναύτες, πολεμιστές/επιβάτες, κωπηλάτες κ.α.) καθώς και να επισημανθούν ορισμένες ενδιαφέρουσες πληροφορίες σχετικά με ειδικευμένες μορφές των πολεμικών επιχειρήσεων της εποχής.
Από εκεί κι έπειτα μπορεί να πάρει το ρόλο ενός «εργαλείου» για μετέπειτα έρευνα και μελέτη.
Μια βασική διαφορά, η οποία ωστόσο λόγω της «χολιγουντιανής» αντίληψης δεν είναι γνωστή σε πολλούς, είναι ότι οι κωπηλάτες των αρχαιοελληνικών τριηρών δεν ήταν δούλοι, ούτε κωπηλατούσαν υπό το βούρδουλα.
Εξηγήστε μας συνοπτικά τη σημασία του ατόμου σε μια ομαδική διαδικασία.
Στον κινηματογράφο η αναπαράσταση μιας τριήρους υπόκειται στους κανόνες εντυπωσιασμού και εννοείται των ειδικών εφέ.
Να ξεκαθαρίσουμε ότι η εικόνα του αλυσοδεμένου δούλου προέρχεται από την ρωμαϊκή και άλλες μεταγενέστερες περιόδους.
Οι κωπηλάτες (ή αλλιώς ερέτες) ήταν ελεύθεροι πολίτες.
Σε σπάνιες περιπτώσεις ναυτολογούσαν δούλους οι οποίοι όμως τύγχαιναν ιδίας αντιμετωπίσεως.
 |
| Η ερευνήτρια ναυτικής ιστορίας Κρίστυ Ε. Ιωαννίδου στη τριήρη "Ολυμπιάς" κατά τον πλου της 24/5/2016.ΦΩΤΟ: Ι.Σ.Θεοδωράτος/ ΠΗΓΗ: http://perialos.blogspot.gr/2016/05/blog-post_25.html |
Αυτό που δεν είναι ευρέως γνωστό είναι ότι όλα τα πληρώματα μισθοδοτούντο και υπήρχαν και περιπτώσεις όπου έπαιρναν και επιπρόσθετο μισθό.
Σε περιπτώσεις δε κατά τις οποίες δεν χορηγείτο ο μισθός ή ήταν μικρότερος από το καθορισμένο ποσό το μέλος πληρώματος στασίαζε, ηρνείτο να αναλάβει καθήκοντα ή πρόσφερε τις υπηρεσίες του στον αντίπαλο έναντι καλύτερου μισθού.
Όλα τα παραπάνω καθώς και άλλα πολλά ενδιαφέροντα στοιχεία αναφέρονται στο βιβλίο.
Βλέποντας την «Ολυμπιάδα», τι είναι το πρώτο που σας έρχεται στο νου, έχοντας εντρυφήσει στην αρχαία τεχνολογία, τη στρατηγική αλλά και την τακτική των Ελλήνων στις ναυμαχίες;
Θα πρέπει πρωτίστως να γίνει κατανοητό ότι η τριήρης «Ολυμπιάς» δεν είναι πιστό αντίγραφο τριήρους αφού δεν έχουμε αντίστοιχο αρχαίο εύρημα ώστε να αντιγραφεί η δομή, τα βασικά ναυπηγικά χαρακτηριστικά του συγκεκριμένου πλοίου (όπως συνέβη π.χ. με το σκάφος της Κερύνειας ή τα πλοία των Βίκινγκς στο Roshkild).
Αυτό το είχε καταστήσει σαφές, το Trireme Trust (John Morrison, John Coates και Frank Welsh) τονίζοντας μεταξύ άλλων:
«Ο βασικός στόχος των δοκιμαστικών πλεύσεων, ήταν να αποδειχθεί αν το προτεινόμενο σύστημα κωπηλασίας ήταν εφικτό και αν οι επιδόσεις του πλοίου αντιστοιχούσαν με τα στοιχεία που περιλαμβάνονταν στα αρχαία κείμενα».
Δίχως, λοιπόν να αγνοούμε τους σκοπούς για τους οποίους ναυπηγήθηκε η «Ολυμπιάς» (περισσότερα εξηγούνται στο εν λόγω βιβλίο) πιστεύω πως μπορούμε να θαυμάσουμε το συγκεκριμένο πλοίο σε όλες τους τομείς, τόσο στην ομορφιά του όσο και στη πολεμική του ισχύ.
Προσωπικώς, όταν την βλέπω να πλέει, εικόνες από διάφορα σημαντικά γεγονότα της αρχαίας Ναυτικής Iστορίας ανασύρονται από τη μνήμη και αρκετά από αυτά με ωθούν και με παρακινούν για περαιτέρω έρευνα.
Είναι το πλοίο που δόξασε την αρχαία Αθήνα, που κέρδισε την πιο σημαντική ναυμαχία στην παγκόσμια ιστορία, στην Σαλαμίνα, είναι το «εν όπλοις» σύμβολο της Αθηναϊκής Δημοκρατίας και ιδιαιτέρως της Ναυτικής Ισχύος της.
Πολλές από τις αρχές της στρατηγικής εφαρμόζονται ακόμα και σήμερα, μετά από δυόμισι χιλιάδες χρόνια. Ποια είναι τα στοιχεία που καθιστούν διαχρονικά τα «μαθήματα» της αρχαιότητας;
Η φιλοσοφία των Αρχών Πολέμου διατηρείται σε όλη την διάρκεια της Ιστορίας.
Προσαρμόζεται και εξελίσσεται ανάλογα με τις επιχειρησιακές δυνατότητες και απαιτήσεις, εξαιτίας της μεταβαλλόμενης φύσεως του πολέμου και φυσικά λόγω της προόδου στην τεχνολογία και την εξέλιξη των οπλικών μέσων και συστημάτων.
Μελετώντας την αρχαία Ναυτική Ιστορία, αντιλαμβανόμαστε ότι η εκμετάλλευση των αδυναμιών του αντιπάλου, ο αιφνιδιασμός, η συγκέντρωση κρίσιμης μαχητικής ισχύος σε προ-ϋπολογισμένο τόπο και χρόνο, η παραπλάνηση, οι ψυχολογικές επιχειρήσεις και πάνω από όλα ο ελιγμός (σε στρατηγικό, επιχειρησιακό και τακτικό επίπεδο), συναντώνται και στις τότε αναμετρήσεις.
Οι αρχαίοι διδάσκονταν από τις αποτυχίες τους, όπως φαίνεται και από την ανάλυση που κάνετε σε ήττες που γνώρισαν σε διάφορες ναυμαχίες.
Πόσο σημαντικό είναι να παραδειγματίζεται κάποιος από τα λάθη του και πόσο βοηθάει στην αυτογνωσία, αλλά και στην αποφυγή παρόμοιων λαθών στη συνέχεια;
Εκτιμώ ότι δεν χρειάζεται περαιτέρω ανάλυση της αναγκαιότητας της μελέτης αποτυχημένων ναυμαχιών.
Αν διαβάσει κάποιος Ιστορία μπορεί να καταλάβει γιατί επαναλαμβάνονται αναιτίως σφάλματα πολλές φορές με καταστροφικά αποτελέσματα.
Η Ιστορία, στο επίπεδο των σφαλμάτων, επαναλαμβάνεται γιατί πολλοί δεν την μελετούν επαρκώς και σε βάθος.
Αν το έπρατταν η ανθρωπότητα δεν θα αναγκαζόταν να βιώνει διαρκώς παρόμοιες καταστάσεις.
Αν έπρεπε να ξεχωρίσετε ένα δίδαγμα από τις τριήρεις, ποιο θα ήταν αυτό και γιατί;
Όταν παρατηρείς την «Ολυμπιάδα» δεν βλέπεις απλώς μια επιτυχημένη προσπάθεια να αναστηθεί μια ξεχασμένη ναυπηγική σχεδίαση.
Μπορεί να ακουστεί υπερβολικό αλλά το πλοίο σύμβολο της αρχαίας Αθήνας διδάσκει ακόμη και σήμερα!
Για να πλεύσει απαιτείται αρμονία στις κινήσεις των 170 ερετών.
Αποτελεί ένα ζωντανό μάθημα συνεργασίας, συνεκπαιδεύσεως και κυρίως κοινού φρονήματος για τους κωπηλάτες-πολίτες, που δεν είναι λόγω περιβάλλοντος οπλίτες.
Συνιστά παράδειγμα ηθελημένης πειθαρχίας και υψηλής συναισθήσεως καθήκοντος, προκειμένου ένα πολεμικό πλοίο να επιτελέσει την αποστολή του.
Εδώ θα ταίριαζε η ρήση «η ισχύς εν τη ενώσει».
Λίγα λόγια για τη συγγραφέα
Η Κρίστυ Εμίλιο Ιωαννίδου γεννήθηκε και ζει στην Πόλη των Αθηνών.
Σπούδασε ψυχολογία, ετυμολογία και ιστορία.
Είναι συγγραφεύς - Ερευνήτρια Ναυτικής Ιστορίας (πρώην ναυτικός Ε.Ν.) με εξειδίκευση σε θέματα και μελέτες που αφορούν τη ναυτιλία στην αρχαία Ελλάδα (εμπορικό / πολεμικό ναυτικό, στρατηγική, τακτική σχεδίαση και ανάλυση ναυτικών επιχειρήσεων, ναυτική τεχνολογία και ναυπηγική).
Έχει αναπτύξει αξιόλογη συγγραφική δραστηριότητα, εκδίδοντας βιβλία και δημοσιεύοντας περισσότερα από 200 άρθρα-μελέτες, μονογραφίες και αναλύσεις σε περιοδικά του ειδικού Τύπου, σε πανεπιστημιακά περιοδικά καθώς και σε περιοδικά που εκδίδουν ειδικευμένοι φορείς όπως το Γενικό Επιτελείο Ναυτικού (ΓΕΝ) και το Ναυτικό Μουσείο Ελλάδος (ΝΜΕ).
Έχει μετάσχει σε ημερίδες, διαλέξεις και συνέδρια (μεταξύ άλλων στη Σχολή Διοικήσεως Επιτελών Πολεμικού Ναυτικού (ΣΔΕΠΝ), Σχολή Μονίμων Υπαξιωματικών Ναυτικού (ΣΜΥΝ), Σχολή Διαβιβάσεων (ΣΔΒ) του Ελληνικού Στρατού (ΕΣ), καθώς και σε ξένα Πανεπιστήμια (PULTUSK Academy of Humanities, Poland).
Έχει τιμηθεί με το βραβείο Ναυτικής Παράδοσης (Βραβεία ΕΞΑΛΕΙΠΤΡΟΝ 2014) και από το Δήμο Σαλαμίνας για την έρευνά της στη Ναυτική Ιστορία (35 χρόνια προσφορά του Συλλόγου ΑΙΑΝΤΙΣ για τη διάσωση και την ανάδειξη της ιστορικής Nαυμαχίας της Σαλαμίνος παγκοσμίως, 04/03/2014).
Είναι δημιουργός και διαχειρίστρια του ιστολογίου Περί Αλός www.perialos.blogspot.gr , επιστημονική συνεργάτις στα θέματα Ναυτικής Ιστορίας στο ίδρυμα ‘The Salamis Foundation’, μέλος του Ελληνικού Ινστιτούτου Στρατηγικών Μελετών (ΕΛ.Ι.Σ.ΜΕ.), του Ελληνικού Συνδέσμου Υποβρυχίων (ΕΛΣΥΒ), του Συλλόγου Ιστορικών Μελετών «Κορύβαντες» και του Ναυτικού Μουσείου Ελλάδος (ΝΜΕ).
Είναι παντρεμένη με τον δημοσιογράφο και αμυντικό αναλυτή Ιωάννη Σ. Θεοδωράτο με τον οποίο έχει αποκτήσει μία κόρη.
Το βιβλίο της συγγραφέως Κ.Ε. Ιωαννίδου μπορείτε να το προμηθευτείτε:
Από την Υπηρεσία Ιστορίας Ναυτικού το Θωρηκτό ΑΒΕΡΩΦ, ενώ μπορείτε επίσης να το παραγγείλετε σε οποιοδήποτε βιβλιοπωλείο.
Εκδοση: Υπηρεσία Ιστορίας Ναυτικού, πληροφορίες στο τηλ. 210 3484233
