Αυτοδύτες εντόπισαν βυζαντινό ναυάγιο του 10ου αιώνα μ.Χ. στην Κριμαία

Μια σημαντική ενάλια αρχαιολογική ανακάλυψη είδε το φως της δημοσιότητας πριν από λίγες ημέρες, καθώς Ρώσοι αυτοδύτες ανακοίνωσαν ότι εντόπισαν στα ανοιχτά της Σεβαστούπολης στην Κριμαία το ναυάγιο βυζαντινού πλοίου, έμφορτου με αμφορείς που χρονολογούνται από το 10ο αιώνα μ.Χ.

Η Κριμαία, η οποία "προσαρτήθηκε" πέρσι από τη Ρωσία, η οποία την απέσπασε από την Ουκρανία, αποτελούσε για χιλιάδες χρόνια εμπορικό κέντρο των Ελλήνων και βρισκόταν στο επίκεντρο των θαλασσίων εμπορικών δρόμων της Μαύρης Θάλασσας.

Ο ρώσος ιστορικός Βίκτωρ Λεμπεντίνσκη, της Ακαδημίας Επιστημών, σημείωσε ότι τα ευρήματα είναι πολύ σημαντικά και σε αποστολή που θα πραγματοποιηθεί τον Ιούνιο, θα χαρτογραφηθεί όλος ο βυθός γύρω από το ναυάγιο, καθώς τα ευρήματα θεωρούνται ως τα πλέον σημαντικά που έχουν εντοπιστεί στη Μαύρη Θάλασσα μέχρι σήμερα.

Διαβάστε εδώ

Δε θα δικαστεί ο διοικητής των SS που δολοφόνησε 342 αμάχους στην Ιταλία

Μια ιστορία που θυμίζει πολύ τις αντίστοιχες θηριωδίες των ναζί στην Ελλάδα εκτυλίχθηκε αυτές τις ημέρες στη Γερμανία. Ο διοικητής μονάδας των SS Γκέρχαρντ Ζόμμερ, τον Αύγουστο του 1944, οδήγησε τους άνδρες του στο χωριό Σάντ' Άννα ντι Στατσέμα στη βόρεια Ιταλία και αφού συγκέντρωσαν όλους τους κατοίκους στην πλατεία, τους εκτέλεσαν εν ψυχρώ -όπως άλλωστε συνήθιζαν οι Γερμανοί- με πολυβόλα και χειροβομβίδες, χωρίς φυσικά να δείξουν οίκτο ούτε σε ετοιμόγεννες γυναίκες, ή υπερήλικους.

Ο Σόμμερ είχε καταδικαστεί σε ισόβια από την ιταλική Δικαιοσύνη, καθώς η συμμετοχή του στο έγκλημα είχε αποδειχθεί τόσο από πρώην συμπολεμιστές του, οι οποίοι για να ελαφρύνουν τη θέση τους τον είχαν καταδώσει, όσο και από τους λιγοστούς επιζώντες που τον θυμούνται να πηγαίνει πάνω από ετοιμοθάνατους και να τους κλωτσάει πριν τους ρίξει τη χαριστική βολή. Ο ίδιος δεν εξέτισε ούτε μια μέρα της ποινής του, καθώς η μεταπολεμική Γερμανία φρόντισε να τον προφυλάξει από την τιμωρία που επέσυραν τα εγκλήματά του, όπως έγινε και σε πολλές άλλες πριπτώσεις ναζί φονιάδων.

Παρά ταύτα, οι γερμανικές αρχές αναγκάστηκαν να ανοίξουν και πάλι τα αρχεία το 2002, προκειμένου να εξεταστεί αν ο Ζόμμερ είχε πράγματι συμμετοχή στο έγκλημα, αλλά το 2012 ο εισαγγελέας της Στουτγάρδης "πάγωσε" την ανακριτική διαδικασία, ισχυριζόμενος ότι "δεν υπάρχουν επαρκή στοιχεία που να καταδεικνύουν ότι η μαζική αυτή δολοφονία ήταν προμελετημένη".

Οι επιζώντες της σφαγής δεν κατέθεσαν όμως τα όπλα και προσέφυγαν κατά του Ζόμμερ σε ανώτερη δικαστική αρχή της Γερμανίας, η οποία εξαναγκάστηκεμε μεγάλη απροθυμία και πολλές καθυστερήσεις, να ξανανοίξει το φάκελλο.

Σήμερα, γράφτηκε και ο επίλογος της θλιβερής αυτής ιστορίας, πάλι στα γερμανικά δικαστήρια, τα οποία αποφάνθηκαν ότι ο 93χρονος σήμερα Ζόμμερ δε μπορεί να δικαστεί, καθώς πάσχει από προχωρημένη άνοια.

Έτσι, ένας ναζί εγκληματίας, κατάφερε να διαφύγει της Δικαιοσύνης, παρά το ότι τα εγκλήματά του είχαν πιστοποιηθεί πέραν πάσης αμφιβολίας στα ιταλικά δικαστήρια και οι εκατοντάδες δολοφονημένοι παραμένουν μια υποσημείωση της Ιστορίας, αδικαίωτοι μέσα σε ένα νομικό λαβύρινθο που είχε ως στόχο να μη φέρει στο εδώλιο του κατηγορουμένου ένα "άνθος" της χώρας. 

Διαβάστε εδώ και εκεί

Ξετύλιξαν το μυστήριο του χαμένου υποβρυχίου στο... Σουδάν

Μια μάλλον ασυνήθιστη ιστορία από τα χρόνια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου έρχεται και πάλι στο φως, χάρη στην ανακάλυψη ενός ξεχασμένου ημερολογίου που αποκαλύπτει το σημείο στο οποίο προσάραξε σε κοραλλιογενή ύφαλο και τελικά βυθίστηκε στα ανοιχτά του Σουδάν το 1940 ένα ιταλικό υποβρύχιο το Macalle.

Αυτοδύτες εντόπισαν το ημερολόγιο του μέλους του πληρώματος σε βιβλιοθήκη του πανεπιστημίου του Ντάραμ και με βάση τα όσα ανέφερε ο Ιταλός ναυτικός, κατάφεραν να εντοπίσουν όχι μόνο ίχνη της πρόσκρουσης του υποβρυχίου στον ύφαλο, αλλά και τα λείψανα του μοναδικού μέλους του πληρώματος που έχασε τη ζωή του και τάφηκε σε ερημονήσι στο οποίο είχαν καταφύγει οι... αδέξιοι θαλασσοπόροι μετά τη βύθιση του υποβρυχίου.

Αν και το υποβρύχιο εκτιμάται ότι βρίσκεται σε βάθος 400 περίπου μέτρων, οι αυτοδύτες σε συνεργασία με το ιταλικό ναυτικό θα επιχειρήσουν να καταγράψουν την ακριβή του θέση και να κινηματογραφήσουν το ναυάγιο. 

Διαβάστε περισσότερα εδώ και εκεί

"Στρατηγέ μου, ιδού ο στρατός σας", ο ελληνικός εμφύλιος και η αμερικανική βοήθεια

Copyright: Αρχείο Getty Images Ο Έλληνας διοικητής, Στρατηγός Γιατζής, συσκέπτεται με τον Αμερικάνο Στρατηγό Βαν Φλητ (στη μέση) και τον Βρετανό υποστράτηγο Ντάουν (στα αριστερά). 22 Μαΐου 1948

Ο ελληνικός εμφύλιος πόλεμος είναι μια από τις πιο τραγικές περιόδους της νεοελληνικής Ιστορίας, ο απόηχος του οποίου αντηχεί ακόμα και σήμερα.

Ο αριθμός των νεκρών ξεπέρασε κατά πολύ εκείνο του Ελληνοϊταλικού Πολέμου 1940-41 και μπορεί να συγκριθεί με τις απώλειες της Μικρασιατικής Καταστροφής, χωρίς  να συγκαταλέγονται σε αυτούς οι άμαχοι, οι οποίοι όπως σε κάθε σύρραξη, εμφύλια ή μη, πλήρωσαν βαρύτατο τίμημα αίματος, ενώ παράλληλα υπέφεραν από εκτοπισμούς, κακουχίες, αρρώστιες και πείνα.

Ο Δ. Ζαφειρόπουλος  στο έργο του "Ο Αντισυμμοριακός Αγών",  αναφέρει 8.440 νεκρούς, 29.496 τραυματίες και 5.346 αγνοούμενους στις τάξεις του Εθνικού Στρατού. Σημειώνεται ότι στους αριθμούς που αναφέρει ο Ζαφειρόπουλος πιθανόν δεν συμπεριλαμβάνει τις απώλειες των παραστρατιωτικών οργανώσεων (ΜΑΥ, ΜΑΔ) και της Χωροφυλακής 

Αντίστοιχα, ο Γ. Μαργαρίτης, στο έργο του "Ιστορία του Ελληνικού Εμφυλίου Πολέμου 1946-1949", αναφέρει 25.000 περίπου νεκρούς στις τάξεις του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας, χωρίς να υπάρχουν πιο αναλυτικά στοιχεία.

Ο ελληνικός εμφύλιος πόλεμος ξέσπασε την εποχή που είχε αρχίσει να διαμορφώνεται στο διεθνές περιβάλλον ο Ψυχρός Πόλεμος. 

Η Μ. Βρετανία και οι Ηνωμένες Πολιτείες είδαν τον εμφύλιο πόλεμο μέσα από το πρίσμα του Ψυχρού Πολέμου, δηλαδή, ότι η ΕΣΣΔ υποκινούσε και υποστήριζε τον ΔΣΕ με στόχο την αποσταθεροποίηση της κυβέρνησης με απώτερο ενδεχομένως σκοπό την εγκαθίδρυση μιας φιλοσοβιετικής κυβέρνησης στην Ελλάδα. 

Μολονότι οι Βρετανοί έκαναν αυτή τη διαπίστωση, από την άλλη δεν ήταν σε θέση να αναλάβουν την οικονομική στήριξη της ελληνικής κυβέρνησης στον επερχόμενο εμφύλιο πόλεμο. 

Η Μ. Βρετανία ήταν οικονομικά εξουθενωμένη από τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο και ενημέρωσε την ελληνική και την αμερικανική κυβέρνηση ότι θα σταματούσε την οικονομική βοήθεια προς την Ελλάδα τον Μάρτιο του 1947.  

Η αμερικανική επέμβαση στον ελληνικό εμφύλιο εντάσσεται στο συνολικότερο πλαίσιο της αντιπαράθεσης των Ηνωμένων Πολιτειών και της Σοβιετικής Ένωσης. 

Η επέκταση της σοβιετικής επιρροής στην Ανατολική Ευρώπη και τα Βαλκάνια αποτελούσε πλέον τετελεσμένο γεγονός, ενώ η ύπαρξη των πετρελαιοπηγών της Μέσης Ανατολής αναβάθμιζε τη στρατηγική αξία της ευρύτερης περιοχής. 

Στο στρατηγικό σχεδιασμό των ΗΠΑ ως παγκόσμιας δύναμης η Ελλάδα, η Τουρκία και το Ιράν μπορούσαν να αποτελέσουν μια «ζώνη ανάσχεσης» της σοβιετικής επιθετικότητας. 

Στις 12 Μαρτίου 1947 ο πρόεδρος των ΗΠΑ Χάρυ Τρούμαν απευθύνθηκε δημόσια στο Κογκρέσσο ζητώντας την έγκριση οικονομικής βοήθειας ύψους 300 εκατομμυρίων δολλαρίων προς την Ελλάδα και 100 εκατομμυρίων δολλαρίων προς την Τουρκία. 

Η αμερικανική επέμβαση στον ελληνικό εμφύλιο ήταν καθοριστική για την έκβασή του. 

Μέχρι το τέλος του πολέμου η στρατιωτική μόνο βοήθεια θα φτάσει τα 353 εκατομμύρια δολλάρια, η οποία θα επιτρέψει την αύξηση των δυνάμεων του στρατού και θα καλύψει τις ανάγκες του σε εξοπλισμό, εκπαίδευση, έργα κλπ. 

Επιπλέον η αμερικανική βοήθεια ήταν τεράστιας σημασίας για τις ανάγκες του προϋπολογισμού  και την ανακούφιση του πληθυσμού, ιδιαίτερα των προσφύγων.

Η αμερικανική παρέμβαση στον εμφύλιο πόλεμο εκδηλώθηκε κατόπιν της αδυναμίας της Μεγάλης Βρετανίας να εξακολουθήσει να επωμίζεται το σχετικό ρόλο, ήδη από τα μέσα του 1946. 

Στις 12 Μαρτίου του 1947, ο πρόεδρος Χάρι Τρούμαν εκφώνησε στο Αμερικανικό Κογκρέσο το περίφημο Δόγμα Τρούμαν (απόρροια του οποίου υπήρξε και το Σχέδιο Μάρσαλ χάρις στο οποίο η Ελλάδα έλαβε οικονομική βοήθεια 366.000.000$) σηματοδοτώντας την επίσημη αλλαγή σκυτάλης μεταξύ Μ. Βρετανίας-ΗΠΑ στην ελληνική υπόθεση. 

Οι Αμερικανοί απέστειλαν στην σπαρασσόμενη από τον εμφύλιο πόλεμο Ελλάδα πλούσιες ποσότητες στρατιωτικών υλικών, εξοπλισμού αλλά και ειδικούς στρατιωτικούς συμβούλους που ανέλαβαν την οργάνωση και εκπαίδευση του λεγόμενου Εθνικού Στρατού, ο οποίος αντιμετώπιζε αρκετά προβλήματα στην σύγκρουσή του με τους κομμουνιστές αντάρτες του λεγόμενου ΔΣΕ.

Στην κατατρόπωση των ανταρτών συνέβαλε αποφασιστικά η χρήση, εκ μέρους της αεροπορίας του Εθνικού Στρατού των αμερικανικής κατασκευής βομβών τύπου "ναπάλμ" που εξαφάνιζαν κάθε είδους ζωή μέσα στο βεληνεκές της δράσης τους. 

Χαρακτηριστική της γενικής αποδοχής που απολάμβανε η αμερικανική εξωτερική πολιτική στην Ελλάδα από πλευράς της κυβερνητικής παράταξης, ήταν η προσφώνηση του υπουργού Π. Κανελλόπουλου προς τον επικεφαλής της Αμερικανικής στρατιωτικής αποστολής στρατηγό Τζέιμς Βαν Φλιτ, "Στρατηγέ μου, ιδού ο στρατός σας", παρουσιάζοντάς του τις παρατεταγμένες ελληνικές μονάδες.

Στους αιθέρες και πάλι το μοναδικό βομβαρδιστικό Blenheim που επιζεί μέχρι τις μέρες μας

Ένα βρετανικό ελαφρύ βομβαρδιστικό Bristol Blenheim του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, το μοναδικό του τύπου του που επιζεί μέχρι τις μέρες μας, πέταξε για πρώτη φορά μετά τη συντριβή του το 2003 κατά τη διάρκεια αναγκαστικής προσγείωσης και εκτεταμένων εργασιών αποκατάστασής του.

Το εν λόγω αεροσκάφος θεωρήθηκε από τα πλέον σύγχρονα της εποχής του, αλλά η εξέλιξη της τεχνολογίας το κατέστησε πολύ σύντομα, ήδη από τις αρχές του Β' Παγκοσμίου Πολέμου απαρχαιωμένο και εύκολο στόχο για τα καταδιωκτικά του Άξονα. 

Εκτιμάται ότι περίπου 80 από αυτά καταρρίφθηκαν ή καταστράφηκαν στο έδαφος στην Ελλάδα, κατά το 1940 και 1941.

Και η ελληνική πολεμική αεροπορία της εποχής είχε αποκτήσει Μπλένεμζ, ωστόσο λόγω των συνθηκών αλλά και των διαδικασιών που ακολουθήθηκαν από τα εντεταλμένα όργανα της δικτατορίας Μεταξά, απουσιάζαν απαραίτητα συστήματα, όπως της ενδοσυνεννόησης του πληρώματος, σκοπευτικά συστήματα για τη ρίψη βομβών κ.α.

Διαβάστε εδώ

Η Γερμανία αποζημιώνει τους Σοβιετικούς αιχμαλώτους του Β' Παγκοσμίου Πολέμου

Η Γερμανία προτίθεται να δώσει αποζημίωση ύψους 10 εκατ. ευρώ -περίπου 2.500 ευρώ στον καθένα- στους 4.000 σοβιετικούς επιζώντες οι οποίοι κατά τη διάρκεια του Β' παγκοσμίου Πολέμου αιχμαλωτίστηκαν από τους ναζί.

Οι Γερμανοί είχαν αιχμαλωτίσει περίπου 5,3 εκατ. σοβιετικούς, από τους οποίους τουλάχιστον οι μισοί πέθαναν από τις σκληρές συνθήκες κράτησης, ενώ όσοι επέζησαν του πολέμου και επέστρεψαν στην τότε Σοβιετική Ένωση αντιμετωπίστηκαν ως "ύποπτοι" από το κομμουνιστικό καθεστώς και αντιμετώπισαν διώξεις και περιθωριοποίηση.

Η απόφαση της Γερμανίας, η οποία αναμένεται να εγκριθεί και τυπικά το προσεχές διάστημα, προκαλεί ερωτηματικά, δεδομένου ότι η πάγια θέση των απογόνων των ναζί είναι ότι "παρόμοια ζητήματα αποζημιώσειων, όπως εκείνα που εγείρουν οι Έλληνες, έχουν επιλυθεί προ πολλού".

Διαβάστε εδώ

Τιμή-ρεκόρ 150.000 ευρώ για το πτερύγιο του νυχτερινού καταδιωκτικού του Β' Παγκοσμίου Πολέμου

Τιμή-ρεκόρ 150.000 ευρώ "έπιασε" σε δημοπρασία το πτερύγιο ενός γερμανικού Messerschmitt Bf 110, με το οποίο ο πιλότος του Χάιντς-Βόλφγκανγκ Σνάουφερ κατέρριψε 121 συμμαχικά αεροσκάφη, κυρίως βρετανικά, κατά τη διάρκεια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου.

Με τιμή εκκίνησης στις 27.000 ευρώ, όπως είχατε διαβάσει εδώ, η δημοπρασία αποδείχθηκε σκληρή δοκιμασία για όσους συμμετείχαν, με τον τελικό πλειοδότη να "ελαφραίνει" την τσέπη του κατά 150.000 ευρώ.

Το ουραίο πτερύγιο ενός γερμανικού δικινητήριου Messerschmitt Bf 110 του Β' Παγκοσμίου Πολέμου , είχε χρησιμοποιηθεί μεταπολεμικά ως... μπάλωμα σε σκεπή αγροτόσπιτου σε χωριό της Γερμανίας.

Το εν λόγω πτερύγιο, με τη ναζιστική σβάστικα ορατή και με δεκάδες τρύπες από σφαίρες, αλλά και τα στένσιλ από τις 121 καταρρίψεις βρετανικών καθώς και της Κοινοπολιτείας (των κτήσεων της Βρετανίας σε Αφρική, Ωκεανία, κ.λπ.) αεροσκαφών κυρίως τετρακινητήριων βομβαρδιστικών τύπου Lancaster,  ανήκε στο αεροσκάφος ενός φημισμένου πιλότου του Χάιντς-Βόλφγκανγκ Σνάουφερ.

Ο Σνάουφερ είχε καταρρίψει 121 αεροσκάφη στο Δυτικό Μέτωπο σε 164 αποστολές του και οι εκτιμήσεις αναφέρουν ότι "ευθύνεται" για το θάνατο περίπου 500 αεροπόρων. Η δράση του εκτείνεται χρονικά από τον Ιούνιο του 1942 μέχρι και το Μάρτιο του 1945, λίγες μόλις βδομάδες πριν από τη λήξη του Πολέμου. Το αεροσκάφος του καταρρίφθηκε, αλλά δεν ήταν ο ίδιος στη θέση του πιλότου και έτσι γλύτωσε το θάνατο.
Είχε τιμηθεί με τις πιο υψηλές διακρίσεις των ναζί και μετά τη λήξη του Πολέμου παρέμεινε αιχμάλωτος των Βρετανών μέχρι το 1946. Ο Σνάουφερ σκοτώθηκε σε αυτοκινητιστικό δυστύχημα το 1950, ταξιδεύοντας για το Μπορντό της Γαλλίας για αγορά κρασιών. Ήταν 28 ετών. 

Διαβάστε εδώ περισσσότερα 

Ανελκύεται στην επιφάνεια ο αμύθητος θησαυρός από ναυάγιο του 1763

Ο ερευνητής ναυαγίων Ρούμπεν Κογιάδο πιστώνεται με την ανακάλυψη του ναυαγίου του ισπανικού πλοίου Νουέστρα Σενιόρα ντε Λορέτο το 1984, από το οποίο ανέλκυσε θησαυρό εκατομμυρίων, αποτελούμενο από χρυσά και ασημένια νομίσματα.

Σήμερα ο Κογιάδο βρίσκεται πολύ κοντά στην ολοκλήρωση μιας ακόμα μεγάλης ιστορικής ανέλυσης του ναυαγίου του βρετανικού πλοίου Σερ Κλάιβ, το οποίο βυθίστηκε το 1763 στις εκβολές του Ρίβερ Πλέιτ της Ουρουγουάης από πυρά του ισπανικού φρουρίου που φύλαγε την πόλη Κολόνια ντε Σκραμέντο και εντοπίστηκε το 2004.

Σύμφωνα με τις μαρτυρίες της εποχής, το πλοίο δέχθηκε βολή στην πυριτιδαποθήκη του και εξερράγη, παρασύροντας στο βυθό 272 μέλη του πληρώματος, ενώ από τους μόλις 62 διασωθέντες που κατάφεραν να κολυμπήσουν μέχρι την ακτή, οι αξιωματικοί κρεμάστηκαν για παραδειγματισμό, ενώ οι υπόλοιποι φυλακίστηκαν.

Πριν την αποχώρηση των Ισπανών από την αποικία,φρόντισαν να γκρεμίσουν τα τείχη και να ρίξουν τα μπάζα πάνω στο ναυάγιο, προκειμένου να αποτρέψουν την ανέλκυσή του.

Περισσότερους από τρεις αιώνες αργότερα, όλα πλέον είναι έτοιμα για την ανέελκυση του θησαυρού αξίας εκατοντάδων ενδεχομένως εκατομμυρίων, καθώς στο πλοίο βρισκόταν χρυσάφι αλλά και άλλα πολύτιμα είδη που είχαν μαζέψει οι Άγγλοι από επειδρομές τους σε άλλα ισπανικά πλοία. 

Ο Κογιάδο αναφέρει ενδεικτικά ότι μόνο η αξία των κανονιών εκτιμάται στα 64 εκατ. δολάρια, ενώ το κάθε ένα από τα 100.000 νομίσματα που πιθανολογείται ότι υπάρχουν στα αμπάρια του πλοίου αξίζει 5 με 6 χιλιάδες δολάριαα. 

Πάρτε κομπιουτεράκι και κάντε τους υπολογισμούς σας...

Διαβάστε εδώ

 

Το υποβρύχιο μουσείο αεροπλάνων του Β' Παγκοσμίου (ΦΩΤΟ)

Λίγο μετά τη λήξη του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, μετά τη συνθηκολόγηση της Ιαπωνίας, ο στόλος των ΗΠΑ αρχίζζει να παίρνει τον πλου της επιστροφής.

Ανάμεσα στις χιλιάδες πλοίων υπάρχουν και πολλά αεροπλανοφόρα, πάνω στα οποία έχουν στοιβαχθεί εκατοντάδες, ίσως και χιλιάδες, αεροσκάφη κάθε τύπου.

Τα εντεταλμένα όργανα του πολεμικού ναυτικού υπολόγισαν το κόστος μεταφοράς των αεροσκαφών αυτών στις ΗΠΑ και διαπίστωσαν ότι τα καύσιμα που θα απαιτούσε η επιχείρηση επαναπατρισμού κόστιζαν περισσότερο από την ίδια την αξία των αεροσκαφών.

Έτσι, αποφάσισαν να "ξεφορτωθούν" εκατοντάδες αεροσκάφη, απλά πετώντας τα από το κατάστρωμα. Πολλά από αυτά χάθηκαν για πάντα στις αβύσσους του Ειρηνικού. Αρκετά όμως βρέθηκαν σε μικρό σχετικά βάθος και σήμερα αποτελούν αξιοθέατα που απολαμβάνουν οι αυτοδύτες στις ατόλλες του Ειρηνικού.

Δείτε μερικά από αυτά, όπως τα απαθανάτισε η υποβρύχια φωτογράφος Μπράντι Μίλερ.

Περισσότερες φωτό εδώ

Ο ιστορικός Μενέλαος Χαραλαμπίδης για την εμπειρία της Κατοχής, της Αντίστασης και των Δεκεμβριανών στην Ελλάδα: "Η ιστορική έρευνα χωρίς την ερμηνεία είναι κολοβή"

Ο Μενέλαος Χαραλαμπίδης, Δρ. Σύγχρονης Ελληνικής Ιστορίας, αναλύει την εμπειρία της Κατοχής, της Αντίστασης και των Δεκεμβριανών, μιας ιστορικής περιοδου που σημάδεψε την ελληνική κοινωνία για δεκαετίες, εισάγοντας στη συζήτηση την εξαιρετικά ενδιαφέρουσα παράμετρο του ρόλου των χωροταξικών ιδιαιτεροτήτων των συνοικιών της Αθήνας στην ανάπτυξη της Αντίστασης κατά τη διάρκεια της ναζιστικής Κατοχής 1941-1944.  

"Πέρα από την κοινωνική σύνθεση, η θέση και ο τρόπος δόμησης των ανατολικών συνοικιών τις καθιστούσε κατάλληλες για την ανάπτυξη του ένοπλου σκέλους της Αντίστασης" αναφέρει χαρακτηριστικά ο Δρ. Ιστορίας και συγγραφέας, ο οποίος εξηγεί επίσης και το ρόλο των συνεργατών των ναζί, τις ομοιότητες αλλά και τις μεγάλες διαφορές της κοινωνικής πραγματικότητας της Κατοχής με το σήμερα, αλλά και το ρόλο του ιστορικού στην επιστημονική προσέγγιση του παρελθόντος.

Η βία ως χαρακτηριστικό της Κατοχής. Ο αγώνας για την επιβίωση, εκτός από το κυνήγι της τροφής, είχε και τα χαρακτηριστικά μιας διαρκούς κατάστασης βίας. 

Σε ποιο βαθμό θεωρείτε ότι η βία διαμόρφωσε την καθημερινότητα των κατοίκων των αστικών κέντρων, αλλά και της περιφέρειας; Πόσο εύκολο είναι σήμερα να κατανοήσουμε την έκταση της βίας και τις επιπτώσεις της;

Θα ξεκινήσω από το τελευταίο ερώτημα γιατί είναι κρίσιμο. Αν προσπαθήσουμε να κατανοήσουμε την περίοδο της δεκαετίας του 1940 (Κατοχή-Δεκεμβριανά-Εμφύλιος) με τις σημερινές αντιλήψεις περί βίας, απλά δεν θα την κατανοήσουμε. 

Η σημερινή κοινωνία είναι μια ειρηνική κοινωνία, με πολιτικά και ιδεολογικά πάθη σαφώς πιο “επεξεργασμένα” και ήπια. 

Εδώ έρχεται η συμβολή του ιστορικού, ο οποίος πρέπει να κάνει κατανοητό στον αναγνώστη το περιβάλλον (τις πολιτικές, κοινωνικές, πολιτισμικές και οικονομικές αιτίες) εντός του οποίου αναπτύχθηκε η βία της περιόδου. 

Η ελληνική κοινωνία της δεκαετίας του 1940 ήταν μια κοινωνία εξοικειωμένη με τη βία. 

Εκατοντάδες χιλιάδες άνδρες είχαν λάβει μέρος στις διαρκείς πολεμικές αναμετρήσεις 1912-1922 (Βαλκανικοί, Α΄ Παγκόσμιος Πόλεμος, Μικρασιατική εκστρατεία), ενώ και η πολιτική βία των αλλεπάλληλων στρατιωτικών κινημάτων του Μεσοπολέμου, είχε εξάψει τα πάθη στη βάση της ελληνικής κοινωνίας χωρίζοντάς την σε υποστηρικτές του Βενιζέλου και του βασιλιά. 

Παράλληλα, η άφιξη εκατοντάδων χιλιάδων προσφύγων μετά το 1922 εισήγαγε στην ελληνική κοινωνία την πολιτισμική διάσταση της βίας (συγκρούσεις μεταξύ προσφύγων και παλαιοελλαδιτών, ρατσιστικού τύπου άρθρα σε εφημερίδες), ενώ παράλληλα η οικονομική κρίση του 1929 που οδήγησε στην ελληνική χρεοκοπία του 1932 όξυνε τις ταξικές αντιθέσεις (αιματηρές συγκρούσεις για την καταστολή απεργιών). 

Τέλος η δικτατορία του Μεταξά κλιμάκωσε τον “πόλεμο” του αστικού καθεστώτος ενάντια στον υπερεκτιμημένο κομμουνιστικό κίνδυνο εφαρμόζοντας πρωτόγνωρες πρακτικές καταστολής και δίωξης.

Αναμφισβήτητα η βία στο εσωτερικό της ελληνικής κοινωνίας κορυφώνεται μετά τη στρατιωτική κατάληψη της χώρας από τις δυνάμεις του Άξονα. 

Οι Ναζί μέσα από τη διάλυση του κρατικού μηχανισμού επέβαλλαν ένα καθεστώς πλήρους παρανομίας, βυθίζοντας την ελληνική κοινωνία στην ανέχεια και σ' ένα διαρκή αγώνα για την επιβίωση. 

Ο κατοχικός λιμός το χειμώνα 1941-1942, που μόνο στην Αθήνα στοίχισε τη ζωή σε περίπου 45.000 άτομα, η εξάπλωση της μαύρης αγοράς, η διάλυση όλων των εποπτικών υπηρεσιών του κράτους, ήταν μερικοί από τους παράγοντες που εξοικείωσαν τους πολίτες με την παρανομία και τις ποικίλες μορφές βίας. 

Η καθημερινότητα των κατεχόμενων πολιτών άλλαξε ριζικά και απότομα. Εάν δεν μπορούσε κάποιος να κινηθεί στα παράνομα δίκτυα της περιόδου, δεν μπορούσε να επιβιώσει.  

Στο βιβλίο σας Η εμπειρία της Κατοχής και της Αντίστασης στην Αθήνα αναφέρετε εκτός των άλλων και τις χωροταξικές και γεωγραφικές ιδιαιτερότητες της πρωτεύουσας, ως πρωταρχικής σημασίας για την ανάδειξη ή την καταστολή της αντίστασης. Μπορείτε να αναλύσετε τη συλλογιστική σας;

Η παράμετρος της χωροταξίας είναι κεντρική στη μελέτη της Αντίστασης σε αστικό περιβάλλον και νομίζω ότι ακριβώς αυτή η διάσταση είναι μια από τις ιδιαιτερότητες του βιβλίου μου. 

Τα σημεία όπου η Αντίσταση “αρθρώνεται” με την χωροταξία είναι πολλά και τα αναλύω επαρκώς στο βιβλίο. Θα περιοριστώ σε δύο κύρια σημεία. 

Το ένα αποτελεί “κληροδότημα” του προπολεμικού παρελθόντος και αφορά τη χωροταξία των προσφυγικών συνοικιών. 

Για να αποτρέψουν τον συγχρωτισμό προσφύγων και παλαιοελλαδιτών, οι μεσοπολεμικές κυβερνήσεις προώθησαν την πολιτική του χωροταξικού διαχωρισμού των δύο αυτών πληθυσμιακών ομάδων μέσα στην ίδια πόλη. 

Έτσι οι πρόσφυγες εγκαταστάθηκαν σε συνοικίες-παραγκουπόλεις γύρω από την Αθήνα, σχηματίζοντας ένα “δακτύλιο”. 

Αυτή η τακτική συντήρησε τις πολιτισμικές, οικονομικές και πολιτικές διακρίσεις μεταξύ προσφύγων και παλαιοελλαδιτών μέχρι το ξέσπασμα του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου, συντηρώντας παράλληλα και τον ισχυρό βαθμό συνοχής που διέκρινε τους προσφυγικούς πληθυσμούς λόγω των εξαιρετικά δύσκολων συνθηκών επιβίωσης που αντιμετώπιζαν. 

Με την έναρξη της Κατοχής οι πρόσφυγες αποτελούσαν το πλέον ευάλωτο (οικονομικά και ψυχολογικά) και παράλληλα συσπειρωμένο τμήμα του πληθυσμού. 

Μην αντέχοντας το βάρος μιας δεύτερης “καταστροφής” μέσα σε 18 μόλις χρόνια, οι πρόσφυγες αναζήτησαν μαζικά διέξοδο μέσα από την ενεργοποίησή τους στην Αντίσταση. Δεν είναι λοιπόν τυχαίο ότι οι ισχυρότεροι πυρήνες της εαμικής αντίστασης βρίσκονταν σε προσφυγικές συνοικίες όπως η Καισαριανή, ο Βύρωνας, η Καλλιθέα ή η Νέα Ιωνία. 

Δεν είναι επίσης τυχαίο ότι όλα τα μεγάλα μπλόκα που διενεργήθηκαν από τα ελληνικά Σώματα και Τάγματα Ασφαλείας υπό την εποπτεία Γερμανών αξιωματικών, πραγματοποιήθηκαν αποκλειστικά σε προσφυγικές συνοικίες (Βύρωνας, Καλλιθέα, Καλογρέζα, Κοκκινιά κ.λπ.)

Το δεύτερο κύριο σημείο “άρθρωσης” της χωροταξίας με την αντιστασιακή δράση είναι αυτό του δομημένου περιβάλλοντος και της γεωμορφολογίας. 

Εδώ αναφέρομαι κυρίως στην ένοπλη διάσταση της αντιστασιακής δράσης.

Δεν είναι τυχαίο ότι οι περισσότερες ένοπλες συγκρούσεις μεταξύ του ΕΛΑΣ της Αθήνας και των ελληνικών Σωμάτων και Ταγμάτων Ασφαλείας πραγματοποιήθηκαν στις ανατολικές συνοικίες (Βύρωνας, Καισαριανή, Παγκράτι, Ιλίσια). 

Η άναρχη δόμηση, κυρίως της Καισαριανής, με τα πολυάριθμα στενά, τα απρόσμενα αδιέξοδα και τις απαρατήρητες εσωτερικές αυλές, πρόσφεραν δυνατότητες ελιγμών, απόκρυψης και οχύρωσης των αριθμητικά λιγότερων και χειρότερα εξοπλισμένων μαχητών και μαχητριών του ΕΛΑΣ. 

Όμως ήταν κυρίως η εγγύτητα με το βουνό του Υμηττού που παρείχε τη δυνατότητα υποχώρησης μετά την εξέλιξη της μάχης, μέσω των Μονών Καισαριανής και Αστερίου προς Παπάγου ή της Μονής Αγίου Ιωάννη Προδρόμου στον Καρέα προς Ηλιούπολη. 

Πέρα λοιπόν από την κοινωνική σύνθεση, η θέση και ο τρόπος δόμησης των ανατολικών συνοικιών τις καθιστούσε κατάλληλες για την ανάπτυξη του ένοπλου σκέλους της Αντίστασης.     

Ο ρόλος των Ελλήνων συνεργατών των ναζί. Συνήθως περνάει στα "ψιλά", ή "χρωματίζεται" ιδεολογικά. 

Ποιός ο ρόλος των συνεργατών των ναζί, ιδίως σε τοπικό επίπεδο και ποια η αντιμετώπισή τους μετά την απελευθέρωση;

Αυτό είναι τεράστιο ζήτημα και έχω αφιερώσει πολλές σελίδες για την παρουσίασή του. Κυρίως από το 1943 και μετά, όταν πλέον έγινε ορατή η δυσμενής εξέλιξη που λάμβανε ο πόλεμος για τις δυνάμεις του Άξονα και ακόμη πιο έντονα μετά τη συνθηκολόγηση της Ιταλίας τον Σεπτέμβριο του 1943, οι Ναζί άρχισαν να προπαγανδίζουν όλο και περισσότερο τον ρόλο τους ως αναχώματος στην εξάπλωση του κομμουνισμού. 

Προβάλλοντας όλο και πιο έντονα την αντικομμουνιστική διάσταση της πολιτικής τους, προσπάθησαν να προσεταιρισθούν τμήματα του αστικού πολιτικού χώρου στον κοινό αγώνα ενάντια στους “διαφθορείς του ευρωπαϊκού πολιτισμού”. Στην Ελλάδα η πολιτική αυτή σηματοδοτήθηκε από το διορισμό του Ιωάννη Ράλλη ως πρωθυπουργού. 

Ο Ράλλης έθεσε ως όρο για να την ανάληψη των καθηκόντων του τη δημιουργία ελληνικών ένοπλων τμημάτων που θα εξοπλίζονταν από τους Ναζί με στόχο την κατάπνιξη της κομμουνιστικής “ανταρσίας”, όπως ερμηνευόταν η αντιστασιακή δράση του ΕΑΜ. Σε αυτή τη λογική συγκροτήθηκαν τα Τάγματα Ασφαλείας και μετασχηματίστηκαν τα Σώματα Ασφαλείας και ιδίως η Χωροφυλακή, από τμήματα τήρησης της τάξης σε αντικομμουνιστικές μονάδες κρούσης. 

Στη μετατροπή του κράτους σε αντικομμουνιστικό μηχανισμό δίωξης συνεργάστηκαν πολιτικές προσωπικότητες που μέχρι πρότινος βρίσκονταν σε αντίπαλα αστικά πολιτικά στρατόπεδα. 

Ο σφόδρα αντιβασιλικός Θεόδωρος Πάγκαλος, το ηγετικό στέλεχος του κόμματος των Φιλελευθέρων Στυλιανός Γονατάς και ο σφόδρα μοναρχικός πολιτικός του Λαϊκού κόμματος Ιωάννης Ράλλης, αποτέλεσαν την τριανδρία που πρωτοστάτησε στη δημιουργία των Ταγμάτων Ασφαλείας.  

  

Πέρα όμως από την πολιτική και στρατιωτική συνεργασία και η οικονομική στοίχισε χιλιάδες ζωές κυρίως μεταξύ των αμάχων. Οι διαρκείς και συστηματικές προσπάθειες κερδοσκοπίας των “νεόπλουτων της Κατοχής”, όπως ονομάστηκαν, οδήγησαν στην εξαθλίωση σημαντικό τμήμα των κατώτερων και μεσαίων κοινωνικών στρωμάτων. 

Η δέσμευση και απόκρυψη τροφίμων και άλλων αγαθών πρώτης ανάγκης σε συνεργασία με τις κατοχικές αρχές, με στόχο την πρόκληση τεχνητής ανόδου των τιμών, ήταν ένας από τους λόγους που οδήγησε σε θάνατο από πείνα χιλιάδες Αθηναίους. 

Η αγορά εκατοντάδων χιλιάδων ακινήτων σε εξευτελιστικές τιμές, η οικειοποίηση των ελάχιστων διαθέσιμων ποσοτήτων πρώτων υλών και ενέργειας για τη λειτουργία εργοστασίων προς όφελος των κατακτητών και η διόγκωση της μαύρης αγοράς, ήταν μερικές από τις πρακτικές της οικονομικής συνεργασίας που συνέβαλαν στην εξαθλίωση των πολιτών και στην κυριαρχία της παρανομίας.   

Οι άνθρωποι που συνεργάστηκαν πολιτικά και οικονομικά με τον κατακτητή κατάφεραν να διαφύγουν της τιμωρίας επειδή αποτέλεσαν στηρίγματα των μετακατοχικών κυβερνήσεων. Μάλιστα μερικοί από αυτούς επανεμφανίστηκαν στην πολιτική και οικονομική ζωή της χώρας. Με πραγματικά ελάχιστες εξαιρέσεις, οι συνεργάτες των κατακτητών διέφυγαν της τιμωρίας.

Τελικά, την Ιστορία τη γράφουν οι νικητές, όπως λέγεται; Υπάρχει αντικειμενική ιστορία; Γιατί είναι χρήσιμη η μελέτη του παρελθόντος μας;

Ιδιαίτερα όταν αναφερόμαστε σε πολιτικά και ιδεολογικά φορτισμένες περιόδους, που καθόρισαν την εξέλιξη της χώρας για τις επόμενες δεκαετίες, η “γραφή” της Ιστορίας από τους νικητές λειτουργεί ως διαδικασία δικαιολόγησης των πράξεών τους και νομιμοποίησης των επιλογών τους. 

Άλλωστε είναι γνωστό ότι αυτός που κατέχει την εξουσία μπορεί μέσα από τους θεσμούς να εισάγει στην κοινωνία το δικό του ιστορικό αφήγημα. Αυτή η διαδικασία δεν αφορά όμως μόνο τους νικητές. 

Έχοντας ακριβώς τον ίδιο στόχο, της νομιμοποίησης και δικαιολόγησης των πράξεών τους, και οι ηττημένοι συγκροτούν ιστορικά αφηγήματα. 

Το ζήτημα για τον ιστορικό είναι να “παραμερίσει” τα πολιτικά αφηγήματα για την Ιστορία και να συγκροτήσει ένα επιστημονικό αφήγημα, χωρίς αυτό να συνεπάγεται την αποπολιτικοποίηση της Ιστορίας.

Η έννοια της αντικειμενικότητας είναι προβληματική στο πλαίσιο της επιστήμης, κυρίως όταν αναφερόμαστε στις κοινωνικές επιστήμες, όπου η ερμηνεία του ερευνητή έχει σαφώς μεγαλύτερα περιθώρια ανάπτυξης και ούτως ή άλλως αποτελεί ζητούμενο. 

Η ιστορική έρευνα χωρίς την ερμηνεία είναι κολοβή. 

Εκεί που πρέπει να επικεντρώσουμε την προσοχή μας είναι στο εάν το ιστορικό σύγγραμμα που διαβάζουμε είναι επιστημονικό ή όχι. 

Ο επαγγελματίας ιστορικός είναι υποχρεωμένος να ακολουθήσει την επιστημονική  μεθοδολογία και δεοντολογία και να λογοδοτήσει στην επιστημονική κοινότητα για το έργο του. 

Αυτό, υπό κανονικές συνθήκες, μειώνει δραστικά αυθαίρετες ερμηνείες, τυχόν επιλεκτική χρήση των πηγών και γενικότερα μια στρατευμένη στάση απέναντι στην Ιστορία. 

Αντίθετα τα ιστορικά συγγράμματα πολιτικών και στρατιωτικών προσώπων που βίωσαν τα υπό εξέταση γεγονότα, αν και εξαιρετικά χρήσιμα για τον ιστορικό, σχεδόν πάντα χαρακτηρίζονται από επιλεκτικότητα, την ανάδειξη δηλαδή στοιχείων που υποστηρίζουν τη δράση τους και την αποσιώπηση άλλων που δημιουργούν ρήγματα στο αφήγημά τους.

Η Ιστορία, όσο και αν μας φαίνεται περίεργο, είναι και παροντική επιστήμη. Και αυτό γιατί στο εκάστοτε σήμερα διαμορφώνει ο ιστορικός τα ερωτήματα με τα οποία “επισκέπτεται” το παρελθόν. 

Είναι η εκάστοτε κοινωνικοπολιτική πραγματικότητα που οδηγεί τον ιστορικό να διαμορφώσει συγκεκριμένα ερωτήματα και να ερμηνεύσει με συγκεκριμένο τρόπο το παρελθόν. 

Είναι χαρακτηριστικό ότι για την περίοδο της Κατοχής, διαφορετικά έγραφαν οι ιστορικοί στη δεκαετία του 1980, διαφορετικά του 1990 και διαφορετικά γράφουν σήμερα. Το παρελθόν δεν αλλάζει, τα εκάστοτε ερωτήματα που μας απασχολούν σε σχέση με αυτό είναι που αλλάζουν.   

Από τις μαρτυρίες που συλλέξατε, ποιο είναι το επαναλαμβανόμενο μοτίβο που εντοπίσατε, αν βέβαια υπάρχει κάτι τέτοιο;

Αν θα έπρεπε να βρω ένα κοινό χαρακτηριστικό στις περίπου 100 συνεντεύξεις που πραγματοποίησα με πρώην μέλη των εαμικών οργανώσεων, είναι αυτό του αδικαίωτου αγώνα. 

Οι άνθρωποι αυτοί που στερήθηκαν τόσα, που έπαιξαν κορώνα-γράμματα τη ζωή τους για να συμβάλουν στην απελευθέρωση της χώρας και στην πραγματοποίηση του οράματος για μια δημοκρατική μεταπολεμική Ελλάδα, όχι μόνο δεν δικαιώθηκαν αλλά διώχθηκαν ανηλεώς από το ελληνικό κράτος. 

Οι περισσότεροι από αυτούς δικάστηκαν για την αντιστασιακή τους δράση και πέρασαν αρκετά χρόνια φυλακισμένοι και εξόριστοι. 

Παράλληλα είδαν τους ανθρώπους που συνεργάστηκαν με τον κατακτητή (χωροφύλακες και ταγματασφαλίτες που συμμετείχαν στα κατοχικά μπλόκα, βασανιστές της Ειδικής Ασφάλειας, μαυραγορίτες που πλούτισαν στην Κατοχή κ.α.) να απολαμβάνουν την κραυγαλέα εύνοια του μετακατοχικού κράτους και να αποτελούν στήριγμα του καθεστώτος έκτακτης ανάγκης που απέκλειε την Αριστερά από την πολιτική, κοινωνική και οικονομική ζωή της χώρας. 

Παράλληλα πολλοί από αυτούς αισθάνθηκαν προδομένοι από την ηγεσία του εαμικού κινήματος, ιδίως μετά τα Δεκεμβριανά και τη Συμφωνία της Βάρκιζας, που οδήγησε στον αφοπλισμό του ΕΛΑΣ, στην εμφάνιση της Λευκής Τρομοκρατίας και στην έναρξη των μακρόχρονων δικαστικών και άλλων διώξεων εναντίον τους.

Υπάρχουν κοινά σημεία μεταξύ της κατοχής και του σήμερα, από ιστορικής και κοινωνικής πλευράς; Αν ναι, ποια είναι αυτά;

Σε αυτό το σημείο πρέπει να είμαστε πολύ προσεκτικοί. 

Οι συνέπειες της Κατοχής ήταν ασύγκριτα πιο σκληρές από αυτές της σημερινής κρίσης. 

Εκεί που μπορούμε να εντοπίσουμε ομοιότητες είναι στους τρόπους με τους οποίους μια κοινωνία μπορεί να οργανωθεί για να αντιμετωπίσει τις συνέπειες αυτές. 

Σε αυτό το πεδίο η εμπειρία της κατοχικής αντίστασης, των διαδικασιών δηλαδή μέσω των οποίων απλοί πολίτες μετατράπηκαν σε αντιστασιακούς αλλάζοντας άρδην τις πολιτικές τους αντιλήψεις, είναι εξαιρετικά χρήσιμη για το σήμερα. 

Είναι όμως πολύ δύσκολο στο πλαίσιο μιας συνέντευξης να περιγράψω όλη αυτή την ποικιλόμορφη διαδικασία που οδήγησε στη δημιουργία ενός από τα μεγαλύτερα αντιστασιακά κινήματα στην Ευρώπη. 

Γιατί υπάρχει αναζωπύρωση του ενδιαφέροντος της ιστοριογραφίας αλλά και του αναγνωστικού κοινού για θέματα κατοχής, αντίστασης, εμφυλίου;

Εδώ έχουμε δύο διαφορετικές χρονικότητες. 

Το ενδιαφέρον των ιστορικών για τη δεκαετία του 1940 είναι έντονο από τα τέλη της δεκαετίας του 1990. 

Σε αυτό συνέβαλαν πολλοί παράγοντες όπως το άνοιγμα σημαντικών αρχείων, η ανάπτυξη της ιστορικής επιστήμης, η ομαλοποίηση της πολιτικής ζωής της χώρας μετά τη Χούντα και η διαθεσιμότητα των ανθρώπων να μιλήσουν για το δύσκολο αυτό παρελθόν.

Το πρόσφατο έντονο ενδιαφέρον του αναγνωστικού κοινού έχει να κάνει κυρίως με την εμπειρία της κρίσης και την προσπάθεια μέσα από την ενασχόληση με την Ιστορία να αποκομίσει ερμηνείες που θα βοηθήσουν στην καλύτερη κατανόηση της σημερινής κατάστασης. 

Όλοι μας καταλαβαίνουμε ότι η ένταση της παρούσας κρίσης δεν σχετίζεται μόνο με την οικονομική παράμετρό της, αλλά αντανακλά βαθύτερες κοινωνικές, πολιτισμικές και ηθικές ανεπάρκειες. 

Γυρνώντας πίσω αναζητούμε τις ρίζες αυτών των παθογενειών και άρα την κατανόησή τους, κάτι που θα μας “εξοπλίσει” καλύτερα στην προσπάθειά μας να αντιμετωπίσουμε τις σημερινές δυσκολίες.   

---------------------------------

Ο Μενέλαος Χαραλαμπίδης γεννήθηκε στην Αθήνα το 1970. 

Έλαβε πτυχίο οικονομικών επιστημών από το Πανεπιστήμιο Πειραιά και στη συνέχεια εκπόνησε τη διδακτορική του διατριβή στον τομέα της Σύγχρονης Ελληνικής Ιστορίας στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών η οποία εκδόθηκε το 2012 με τίτλο Η Εμπειρία της Κατοχής και της Αντίστασης στην Αθήνα, Αθήνα, Αλεξάνδρεια. 

Πριν λίγους μήνες κυκλοφόρησε το δεύτερο βιβλίο του με τίτλο Δεκεμβριανά 1944. Η μάχη της Αθήνας, από τις εκδόσεις Αλεξάνδρεια. 

Έχει συνεπιμεληθεί το συλλογικό τόμο Η ελληνική κοινωνία στη δεκαετία του 1940. Η εποχή των ρήξεων, Θεσσαλονίκη, Επίκεντρο, 2012.