Κατάδυση στην άγνωστη Ελλάδα των σπηλαίων

Η Ελλάδα διαθέτει περίπου έντεκα χιλιάδες σπήλαια κάθε είδους, οριζόντια, κάθετα, υπόγεια ποτάμια, πλημμυρισμένα και ενάλια, τα περισσότερα από τα οποία παραμένουν ακόμα ανεξερεύνητα. «Στη Γη είναι πλέον ελάχιστα τα μέρη που δεν έχει πάει ποτέ πριν ο άνθρωπος. Πάρα πολλά σπήλαια είναι είτε μερικώς εξερευνημένα, είτε παντελώς άγνωστα. Για μένα η αίσθηση τού να βρεθείς σε ένα ανεξερεύνητο τμήμα ενός σπηλαίου είναι μια μοναδική, αξεπέραστη εμπειρία ζωής», λέει στον «Ε.Τ» ο κ. Δημήτρης Καραγιάννης, ερασιτέχνης σπηλαιολόγος και αυτοδύτης, ο οποίος συνδυάζει τα δύο του χόμπι, καθώς καταδύεται πολύ συχνά σε υποβρύχια σπήλαια.

Όταν ο Γάλλος Νελό Οτονελί καταδύθηκε σε 23 μέτρα βάθος στο σπηλαιοβάραθρο Βοκλύζ στην Αβινιόν το 1878, άνοιξε το δρόμο για ένα νέο ερευνητικό πεδίο, τη σπηλαιοκατάδυση, η οποία στις μέρες μας είναι εξαιρετικά δημοφιλής σε πολλές χώρες του κόσμου. Η πρώτη καταγεγραμμένη απόπειρα κατάδυσης σε σπήλαιο στην Ελλάδα έγινε στις 4 Μαΐου του 1959 στο υπόγειο ποτάμι της Αγίας Τριάδας Καρύστου. Η απόπειρα παρέμεινε… απόπειρα αλλά αυτό δεν έχει τόση σημασία: Με μόνα εφόδια άφθονο θάρρος, άγνοια κινδύνου, μάσκα και φακό, μια ομάδα τολμηρών ανθρώπων δοκίμασαν να περάσουν το πρώτο σιφώνι, 420 μέτρα από την είσοδο. Τα συμπεράσματα εκείνης της αποστολής παραμένουν ενδιαφέροντα, όπως καταγράφονται στην έκθεση των πρωτοπόρων εξερευνητών: «Δοκιμάσαμε πολλές φορές με μακροβούτια και με μάσκα σκέτη και στεγανό φανάρι να διαπιστώσουμε πόσο προχωρεί το νερό κάτω από τα τοιχώματα και αν πρόκειται για σίφωνα. Δεν αποκτήσαμε όμως αυτή την βεβαιότητα. Υποθέτουμε απλώς ότι πρόκειται για σίφωνα γιατί βρήκαμε πλατανόφυλλο στην επιφάνεια της μικρής λίμνης και το νερό προχωρεί ενάμισι μέτρο κάτω από τον βράχο. Πάντως στο σημείο αυτό ενδείκνυται η χρησιμοποίηση συσκευής δύτη για να εξαχθούν ασφαλή συμπεράσματα».

Από τότε, πολύ νερό κύλησε κυριολεκτικά κάτω από τα πόδια μας και πλέον ο συνδυασμός κατάδυσης και σπηλαιολογίας έχει αποκτήσει πολλούς φίλους και στη χώρα μας. Εξερευνήσεις σε σπήλαια επιτρέπονται μόνο με άδεια της Εφορείας Παλαιανθρωπολογίας και Σπηλαιολογίας του Υπουργείου Πολιτισμού. «Οι σπηλαιολόγοι δεν είναι τίποτε άλλο παρά τα μάτια, τα αυτιά και τα χέρια της επιστήμης στο εν πολλοίς αφιλόξενο χώρο των σπηλαίων», εξηγεί ο κ. Καραγιάννης.

Η σπηλαιοκατάδυση δεν έχει καμία σχέση με τις καταδύσεις ανοιχτής θάλασσας, καθώς οι συνθήκες είναι τελείως διαφορετικές: Συνήθως επικρατεί απόλυτο σκοτάδι, η παραμικρή ανατάραξη των ιζημάτων στον πυθμένα του σπηλαίου μπορεί να προκαλέσει αίσθηση αποπροσανατολισμού και όπως σημειώνει ο κ. Καραγιάννης, «αν κάποιος είναι δύτης και θέλει να ασχοληθεί με την σπηλαιοκατάδυση θα πρέπει να ενταχθεί σε έναν σπηλαιολογικό σύλλογο, να «γράψει» ώρες κάνοντας σπηλαιολογία και μετά να δοκιμάσει να βουτήξει σε ένα σπήλαιο. Αν είναι σπηλαιολόγος αντίστοιχα θα πρέπει να ξεκινήσει όλη την πορεία εκπαίδευσης ενός δύτη και μετά να αρχίσει να ονειρεύεται κατάδυση στην Λίμνη της Βουλιαγμένης».

Συνέντευξη με τον σπηλαιοδύτη κ. Δημήτρη Καραγιάννη

Ποιοι θεωρούνται πρωτοπόροι της σπηλαιοκατάδυσης στην Ελλάδα; Πρωτοπόρος υπήρξε η ομάδα των Mataguez, Παπαγρηγοράκη, Μπούκα, Λευκαδίτη και Γαλανού, όταν στις 18 Δεκεμβρίου του 1966 με την επίβλεψη της Άννας Πετροχείλου βούτηξε στο σπήλαιο του Δυρού, προσθέτοντας άλλα 300 μέτρα στο μήκος του σπηλαίου. Η πιο αστεία πάντως απόπειρα σπηλαιοκατάδυσης στην Ελλάδα υπήρξε αυτή του Κώστα Ζούπη το 1979, όταν επιχείρησε να περάσει το σιφώνι της Αγίας Τριάδας Καρύστου με ένα …λάστιχο ποτίσματος.

Τι χρειάζεται για να κάνει κάποιος σπηλαιοκατάδυση; Πρώτα από όλα, μυαλό. Και μαζί με το μυαλό, πνευματική ωριμότητα και παράλληλα ξεκάθαρους στόχους και κίνητρα. Κατόπιν, εξαντλητική εκπαίδευση. Και τέλος, κατάλληλο εξοπλισμό.
Ποια είναι τα ομορφότερα σπήλαια στην Ελλάδα; Ο καθένας που ασχολείται με την σπηλαιολογία έχει τα δικά του, ιδιαίτερα κριτήρια για το τι θεωρεί “όμορφο” σπήλαιο. Κάποιος για παράδειγμα που αρέσκεται στα μεγάλα, πλημμυρισμένα σπήλαια θα μιλήσει για την Λίμνη της Βουλιαγμένης. Αν του αρέσουν τα αλλεπάλληλα σιφώνια, θα περιγράψει τον υπόγειο ποταμό του Μααρά στη Δράμα. Αν μαγεύεται από τα μεγάλα, βαθιά σπηλαιοβάραθρα θα περιγράψει με πάθος το Γουργούθακα στην Κρήτη. Αν «μιλούν» μέσα του τα αρχαία μάρμαρα, θα υπερθεματίσει για το μικρό σπήλαιο του Αρχέδημου στην Αττική. Αν συναρπάζεται από τους ήχους του Βυζαντίου θα μιλήσει για το σπήλαιο της Μονής Κηπίνας στην Ήπειρο και αν αντικρίζει με δέος το διάκοσμο που δημιουργεί σε κάθε σπήλαιο η Φύση, το σπήλαιο του Δυρού στην Πελοπόννησο θα είναι ο δικός του παράδεισος.

Ποιοι όμιλοι δραστηριοποιούνται στην Ελλάδα; Στην Ελλάδα δραστηριοποιούνται πολλοί σπηλαιολογικοί σύλλογοι, το σύνολο σχεδόν των οποίων ανήκει στη Σπηλαιολογική Ομοσπονδία Ελλάδας. Αν κάποιος θέλει να ασχοληθεί με την σπηλαιολογία, το καλύτερο που θα έχει να κάνει είναι να έρθει σε επαφή με την ΣΟΕ και εκείνη θα του προτείνει τους συλλόγους που βρίσκονται κοντά του και θα τον ενημερώσει για το πρόγραμμά της. Η ιστοσελίδα της ΣΟΕ είναι η http://www.fhs.gr/

Ποιος είναι ο απαραίτητος εξοπλισμός του σπηλαιοδύτη; Για να κάνει κάποιος σπηλαιοκατάδυση, απαιτείται κάθε κομμάτι του εξοπλισμού να είναι τουλάχιστον διπλό: Διπλές μπουκάλες και ρυθμιστές αναπνοής, διπλοί ρυθμιστές πλευστότητας, πολλαπλές πηγές φωτισμού, μίτοι, διπλά κοπτικά εργαλεία, διπλές μάσκες, διπλά καταδυτικά όργανα. Τα πάντα είναι διπλά, ώστε σε περίπτωση αστοχίας ή απώλειας, να εξασφαλίζεται η επιβίωση του σπηλαιοδύτη και η επιστροφή του στην επιφάνεια. Επίσης, κατά περίπτωση θα πρέπει να προστεθεί η στεγανή στολή και το κράνος με τα ενσωματωμένα του φωτιστικά.

Τι πρέπει να προσέχουμε όταν μπαίνουμε σε σπήλαιο; Κάθε σπήλαιο είναι ένας δυνητικά επικίνδυνος και αφιλόξενος χώρος για τον άνθρωπο. Χρειαζόμαστε κατάλληλο εξοπλισμό και κυρίως εκπαίδευση για να μην εκθέτουμε ούτε τον εαυτό μας, αλλά ούτε και το σπήλαιο και τους κατοίκους του σε κίνδυνο. Άλλωστε αυτό περιγράφει επιγραμματικά το αγαπημένο ρητό των σπηλαιολόγων: Μέσα σε ένα σπήλαιο δεν ξοδεύουμε παρά μόνο το χρόνο μας, δεν παίρνουμε παρά μόνο φωτογραφίες και δεν αφήνουμε τίποτε άλλο παρά μόνο τα ίχνη μας. Στην περίπτωση ενός πλημμυρισμένου σπηλαίου, δεν αφήνουμε παρά μόνο τις μπουρμπουλήθρες μας.