Ματιές στην Ιστορία: 98 χρόνια από τη βύθιση του υπερωκεάνειου Burdigala στη Τζιά

Στις 14 Νοεμβρίου συμπληρώθηκαν 98 χρόνια από την πρόσκρουση σε νάρκη και τη βύθιση το 1916 του πολυτελούς υπερωκεάνιου Burdigala, πρώην γερμανικού Kaiser Friedrich, στη θαλάσσια περιοχή ανάμεσα στην Κέα και τη Μακρόνησο, το οποίο είχε επιταχθεί από τη γαλλική κυβέρνηση για να μεταφέρει στρατεύματα και πολεμικό υλικό κατά τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο. 

READ THE ENGLISH VERSION HERE

Σε απόσταση μόλις δύο ναυτικών μιλίων από το ναυάγιο του Burdigala, ένα άλλο ξακουστό πλοίο, ο «Βρετανικός» το αδελφό πλοίο του «Τιτανικού», αναπαύεται κι εκείνο στο βυθό, χτυπημένο και αυτό από θαλάσσια νάρκη του ίδιου ναρκοπεδίου στις 21 Νοεμβρίου του 1916, μόλις μια εβδομάδα δηλαδή από το ναυάγιο του γαλλικού πλοίου. 

Το ιστορικό της βύθισης 

Τον Δεκέμβριο του 1915 το Burdigala χαρακτηρίστηκε από το γαλλικό κράτος ως βοηθητικό καταδρομικό και μέχρι την βύθισή του, μετέφερε στρατό στα Δαρδανέλια και τη Θεσσαλονίκη, η οποία αποτελούσε την βάση της «Entente Cordiale», της «Εγκάρδιας Συμφωνίας», όπως ήταν γνωστή η συμμαχία των Αγγλογάλλων. 

Η συνήθης διαδρομή που ακολουθούσε το πλοίο ξεκινούσε από τη ναυτική βάση της Τουλόν, έπιανε στη Μάλτα, για να συνεχίσει περνώντας τον Κάβο Μαλέα προς τον Πειραιά και από εκεί, μέσω του στενού της Κέας, προς την Θεσσαλονίκη στην οποία από την 26 Σεπετεμβρίου 1916 είχε εγκατασταθεί η ελληνική προσωρινή κυβέρνηση με πρωθυπουργό τον Ελευθέριο Βενιζέλο. 

Στις 13 Νοεμβρίου του 1916 το πλοίο ξεκίνησε άδειο από την Θεσσαλονίκη με προορισμό την Τουλόν για την παραλαβή στρατού και πολεμικού υλικού. Την επόμενη ημέρα, 14η Νοεμβρίου, στις 10 και 45 το πρωί, ενώ το πλοίο βρισκόταν δυο περίπου ναυτικά μίλια νοτιοδυτικά του ακρωτηρίου Άγιος Νικόλαος της Κέας, σημειώθηκε έκρηξη στην δεξιά πλευρά του μεσοκάραβου από την οποία πλημμύρισε το μηχανοστάσιο. Ενώ το πλοίο είχε πάρει αρχικά μια κλίση 4 μοιρών και ο κυβερνήτης του θεώρησε ότι δεν θα βυθιστεί, 20 λεπτά αργότερα η κατάσταση άλλαξε, καθώς το νερό εισχώρησε στο εμπρός από τις μηχανές δεύτερο λεβητοστάσιο του πλοίου. 

Η κλίση του S/S Burdigala αυξήθηκε και ο κυβερνήτης διέταξε την εγκατάλειψή του. Αμέσως το πλήρωμα έριξε τις σωστικές λέμβους στο νερό και εγκατέλειψε το πλοίο. 

Μετά από 15 λεπτά της ώρας, από τη στιγμή που δόθηκε η διαταγή εγκατάλειψής του, το Burdigala, κομμένο στα δυο από μια δεύτερη έκρηξη, βυθίστηκε έξω από τις βορειοδυτικές ακτές της Κέας στο βάθος των 75 μέτρων, όπου και παρέμεινε ξεχασμένο μέχρι την ανακάλυψή του το 2008 από ομάδα Ελλήνων αυτοδυτών, στα πλαίσια ερευνητικής αποστολής με έγκριση και άδεια από την Εφορεία Εναλίων Αρχαιοτήτων του Υπουργείου Πολιτισμού. 

Όπως δηλώνουν οι αυτόπτες μάρτυρες, κατά την διάρκεια της βύθισης υπήρξε μόνο μια απώλεια, ο 22χρονος μηχανικός Νικολά Λοσκό, ο οποίος πέθανε αργότερα από εγκαύματα που προκλήθηκαν από τη ρήξη ενός σωλήνα ατμού στο λεβητοστάσιο, κατά την στιγμή της έκρηξης. 

Το Burdigala κατασκευάστηκε το 1897 ως το γερμανικό υπερωκεάνιο Kaiser Friedrich για την θρυλική ναυτιλιακή εταιρεία Nord Deutscher Lloyd. Είχε 183 μέτρα μήκος, 19 μέτρα πλάτος και ήταν εξοπλισμένο με δυο πεντακύλινδρες παλινδρομικές μηχανές τετραπλής εκτόνωσης, οι οποίες έδιναν κίνηση σε δυο τρίφτερες μπρούτζινες προπέλες, διαμέτρου 6,19 μέτρων. 

Το γερμανικό αυτοκρατορικό υποβρύχιο U-73, o «ένοχος» της βύθισης. Παρά το ότι αρχικά θεωρήθηκε ότι το υπερωκεάνιο είχε τορπιλιστεί, τελικά αποδείχθηκε πέραν πάσης αμφιβολίας ότι έπεσε θύμα του ναρκοπεδίου που είχε ποντίσει το γερμανικό υποβρύχιο U-73, ενώ νάρκη του ίδιου ναρκοπεδίου βύθισε μια εβδομάδα αργότερα και το «Βρετανικό». 

Το πλήρες ιστορικό της βύθισης και της ανακάλυψης του ναυαγίου του Burdigala, διανθισμένο με πλούσιο φωτογραφικό και αρχειακό υλικό, βρίσκεται στην δίγλωσση ιστοσελίδα www.keadive.gr

ΤΟΥ ΔΗΜΗΤΡΗ ΓΚΑΛΩΝ, ιστορικού ερευνητή

Όταν τον Σεπτέμβρη του 2008 η καταδυτική μας ομάδα επισκέφθηκε για πρώτη φορά το άγνωστο τότε ναυάγιο της Κέας, ήρθε αντιμέτωπη με ένα ιδιαίτερα όμορφο και καλοδιατηρημένο ναυάγιο ενός άγνωστου μεγάλου πλοίου. 

Η έρευνα πεδίου που πραγματοποιήθηκε, σε συνδυασμό με την ταυτόχρονη έρευνα σε βιβλιοθήκες, αρχεία, προσωπικές συλλογές και μουσεία, οδήγησε στην πλήρη και τεκμηριωμένη ταυτοποίηση του ναυαγίου ως το υπερωκεάνιο S/S Burdigala, περισσότερο γνωστό σαν S/S Kaiser Friedrich μια και με το όνομα αυτό κατατάχθηκε στην ιστορία της παγκόσμιας ναυτιλίας, ως ένα από τα πιο όμορφα αλλά και άτυχα πλοία που υπήρξαν ποτέ.

Πρόκειται για ένα πλοίο το οποίο ήταν ιστορικά συνδεδεμένο με την εξέλιξη των υπερατλαντικών θαλάσσιων συγκοινωνιών του δεύτερου μισού του 19ου αιώνα, τις μάχες για το σκήπτρο ταχύτητας, τον αγώνα των μεγάλων ναυτιλιακών εταιρειών για την «πρωτιά», τα μεγάλα μεταναστευτικά ρεύματα, την πολυτέλεια των επιβατών της πρώτης θέσης, την φτώχια και τις ελπίδες των ξεριζωμένων που έψαχναν για ένα καινούργιο μέλλον στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού, αλλά και με την αγωνία και τον θάνατο των αρχών του 20ου αιώνα, εκφρασμένο μέσα από τις πολεμικές επιχειρήσεις του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου στις οποίες συμμετείχε. 

Το ναυάγιο του Burdigala, μήκους 183 μέτρων και εκτοπίσματος 20.100 τόνων αποτελεί το δεύτερο μεγαλύτερο σωζόμενο ναυάγιο της σύγχρονης ιστορίας που έχει ανακαλυφθεί στις ελληνικές θάλασσες, μετά το ναυάγιο του πλησίον βρισκόμενου Βρετανικού.

 Η κοινή κατάληξη των δυο αυτών πλοίων, σε συνδυασμό με τα κοινά αίτια βύθισής τους και την γεωγραφική γειτονία τους, τα καθιστά σαφώς αναπόσπαστα κομμάτια ενός ιστορικού πλέγματος το οποίο βρίσκεται ακόμα απτό στην θαλάσσια περιοχή της Κέας.

ΠΙΕΡ ΚΟΣΜΙΔΗΣ

Το ρεπορτάζ δημοσιεύθηκε στην έντυπη έκδοση του Ελεύθερου Τύπου, το Σάββατο 15 Νοεμβρίου 2014

pierrekosmidis.blogspot.com