Το γεράκι που φωλιάζει με τους ανθρώπους

ΔΗΜΟΣΙΕΥΘΗΚΕ ΣΤΟ ΓΕΩΔΡΟΜΙΟ, ΤΕΥΧΟΣ 6, 24 ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ 2013
ΚΕΙΜΕΝΟ Μαργαρίτα Τζάλη, Υπεύθυνη Επικοινωνίας προγράμματος LIFE
ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ: ΟΡΝΙΘΟΛΟΓΙΚΗ

Κάθε άνοιξη ο ουρανός πάνω από τα χωριά του θεσσαλικού κάμπου γεμίζει με γεράκια. Ένα θέαμα κοινό για τους κατοίκους, αλλά σπάνιο στην Ευρώπη και τον κόσμο. Το Κιρκινέζι, ένα μικρόσωμο γεράκι, που έρχεται στη χώρα μας κάθε άνοιξη για να φωλιάσει και να μεγαλώσει τα μικρά του από την υποσαχάρια Αφρική όπου περνάει τους χειμώνες του, είναι ένα από τα είδη ζώων στην Ελλάδα, που αντιμετωπίζουν υψηλό κίνδυνο εξαφάνισης στο μέλλον εάν δεν κάνουμε κάτι για την προστασία του.

Η άνοιξη μάς βρήκε φέτος στο θεσσαλικό κάμπο, που φιλοξενεί τα 3 από τα 4 Κιρκινέζια που επιλέγουν την Ελλάδα κάθε χρόνο, πίσω από ένα τιμόνι σε μια εντατική προσπάθεια για την απογραφή του πληθυσμού του. Καθώς πρόκειται για ένα είδος που δημιουργεί αποικίες και επιλέγει να φτιάξει τη φωλιά του σε κτίσματα μέσα σε χωριά και πόλεις που βρίσκονται κοντά σε καλλιεργούμενες εκτάσεις, απλώσαμε τους χάρτες της περιοχής, μελετήσαμε σε ποιους οικισμούς έχουν καταγραφεί αποικίες στο παρελθόν, δημιουργήσαμε ομάδες και για περισσότερες από 20 ημέρες σαρώσαμε όλο το θεσσαλικό κάμπο από τον Παλαμά μέχρι το Βελεστίνο και από τα Φάρσαλα μέχρι το Ελευθέριο στη Λάρισα. 

Κάθε πρωί ξεκινούσαμε το χάραμα για να βρεθούμε στα χωριά πριν τα Κιρκινέζια ξεκινήσουν για τα χωράφια όπου κυνηγούν ακρίδες και άλλα μεγάλα έντομα. Στο σύνολο επισκεφτήκαμε 111 οικισμούς, μεγάλους και μικρούς, στον κάμπο και στους λόφους γύρω από την πεδιάδα και εντοπίσαμε πάνω από 4.000 ζευγάρια.

Η εμπειρία ήταν μοναδική, καθώς είδαμε όλα τα χωριά, συζητήσαμε με κατοίκους των περιοχών για το Κιρκινέζι, ανεβήκαμε σε καμπαναριά και υδατόπυργους για να τα μετρήσουμε και συναντήσαμε τα Κιρκινέζια σε μια περίοδο μεγάλης κινητικότητας. 

Πριν ζευγαρώσουν τα αρσενικά Κιρκινέζια καλόπιαναν τα θηλυκά, προσφέροντάς τους έντομα για να κερδίσουν την εύνοιά τους, πάντα με τη συνοδεία φωνών και επιδείξεων, ενώ τα ζευγάρια που είχαν δημιουργηθεί κάθονταν έξω από τις φωλιές τους περιφρουρώντας τες. Κάθε βράδυ πίσω στη βάση μας, στο Βελεστίνο, αθροίζαμε, συγκρίναμε όλα τα στοιχεία και σχεδιάζαμε την επόμενη μέρα.

Αφού τα ζευγάρια άρχισαν να αποκτούν τα αυγά τους, ξεκινήσαμε την αναζήτηση των φωλιών τους. Αποθήκες και σπίτια ψάχνονταν διεξοδικά, οι κάτοικοι μάς βοηθούσαν σε κάθε χωριό, προσκαλώντας μας στα σπίτια τους, υποδεικνύοντας φωλιές που γνώριζαν και αφηγούμενοι το παρελθόν του Κιρκινεζιού στο χωριό τους.

     

 Στα χωράφια μετρήσαμε αφθονίες ακριδών και εντόμων που έχει το Κιρκινέζι διαθέσιμα για να τραφεί, παρακολουθήσαμε το κυνήγι του και εντοπίσαμε τις περιοχές του προτιμά, ενώ χρησιμοποιώντας πομπούς «κατασκοπεύσαμε» τις καθημερινές μετακινήσεις συγκεκριμένων ατόμων του είδους.

Και όλα αυτά για να συμπληρώσουμε τα κομμάτια ενός πάζλ για την κατάσταση του Κιρκινεζιού στο θεσσαλικό κάμπο και να σχεδιάσουμε τις δράσεις που θα υλοποιήσουμε τα επόμενα χρόνια με σκοπό να βελτιώσουμε τις συνθήκες για το Κιρκινέζι στην περιοχή, αλλά και να προωθήσουμε μια αρμονική συνύπαρξη με τον άνθρωπο.

Η ζωή του Κιρκινεζιού και του ανθρώπου ήταν πάντα στενά συνυφασμένες στην περιοχή, με τον άνθρωπο να φιλοξενεί το Κιρκινέζι στα χωριά του για να φωλιάσει και με το Κιρκινέζι να ανταποδίδει απαλλάσσοντάς τον από επιβλαβή για τις καλλιέργειες μεγάλα έντομα. Μια αμοιβαία σχέση που ο σύγχρονος τρόπος ζωής έχει αλλοιώσει. 

Σήμερα ο άνθρωπος μπορεί να βοηθήσει: να το ξαναδεχτεί στο σπίτι του, να περιορίσει τη χρήση φυτοφαρμάκων στις καλλιέργειες και να εφαρμόσει αγροπεριβαλλοντικά μέτρα. Το Κιρκινέζι και πάλι θα ανταποδώσει συνεχίζοντας να περιορίζει τους πληθυσμούς των επιβλαβών εντόμων, αλλά και δημιουργώντας ευκαιρίες για ανάπτυξη του οικοτουρισμού στον ομολογουμένως υποτιμημένο θεσσαλικό κάμπο και για τη παραγωγή προϊόντων με προστιθέμενη αξία, μέσα από την προώθηση «φιλικών προς το Κιρκινέζι και τη βιοποικιλότητα προϊόντων», με τη βοήθεια του προγράμματος LIFE.

Εάν θέλετε κι εσείς να δείτε τα Κιρκινέζια αυτή την περίοδο, μια υπέροχη εμπειρία είναι να επισκεφτείτε τον Πλατύκαμπο (12χλμ. από τη Λάρισα), να καθίσετε στο καφενείο της πλατείας καθώς σουρουπώνει και να τα δείτε να καταφτάνουν από όλες τις κατευθύνσεις για να κουρνιάσουν μαζί στα μεγάλα δέντρα της πλατείας.

Το πρόγραμμα LIFE για το Κιρκινέζι (LIFE11 NAT/GR/001011) υλοποιείται με την οικονομική υποστήριξη της Ευρωπαϊκής Ένωσης από το Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας, τον δήμο Ρήγα Φεραίου, τον Φορέα Διαχείρισης της Περιοχής Οικοανάπτυξης Κάρλας - Μαυροβουνίου - Κεφαλόβρυσου - Βελεστίνου, την Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία και την NCC ΕΠΕ.

www.life-kirkinezi.gr

https://www.facebook.com/LifeKirkinezi

Μαργαρίτα Τζάλη

Υπεύθυνη Επικοινωνίας προγράμματος LIFE