Υπεραλίευση, δυναμίτες και άγνοια της κοινής γνώμης αδειάζουν τις θάλασσες

Η παραδοσιακή ψαροταβέρνα δίπλα στο κύμα που σερβίρει θαλασσινά εδέσματα είναι μια ειδυλλιακή και γνώριμη εικόνα του ελληνικού καλοκαιριού. Λίγοι όμως γνωρίζουν ότι το λαχταριστό πιάτο που απολαμβάνουν ίσως περιέχει το.. τελευταίο ψάρι, ενώ ακόμα λιγότεροι είναι ενημερωμένοι για τη δραματική εικόνα που κρύβεται κάτω από την επιφάνεια της θάλασσας. 

«Η κατάσταση σε αρκετές περιπτώσεις μοιάζει ανεξέλεγκτη, ενώ η υπάρχουσα κρίση αποτελεί συχνά πρόσχημα για τις αδυναμίες που εμφανίζει η επιχειρησιακή λειτουργία των ελεγκτικών υπηρεσιών», εξηγεί στον «Ε.Τ.» η Υδροβιολόγος Αναστασία Μήλιου, Συντονίστρια Επιστημονικής Έρευνας του «Αρχιπελάγους» και συμπληρώνει: «Σε όλη την Ευρώπη, όπως και στην Ελλάδα πολλά αλιεύματα βρίσκονται στα όρια της κατάρρευσης, με το 19% των ιχθυαποθεμάτων να βρίσκεται κάτω από τα ασφαλή βιολογικά όρια».

Ολέθριες συνέπειες

Η κατακόρυφη αύξηση της ζήτησης  ιδίως κατά τη θερινή περίοδο είναι μια ακόμα παράμετρος της κατάστασης που επικρατεί σε όλη τη χώρα, όπως επισημαίνει ο Γιάννης Κουτελίδας, Συντονιστής Επικοινωνίας του «Αρχιπελάγους»: «Οι συνέπειες είναι ολέθριες τόσο για τα θαλάσσια οικοσυστήματα, όσο και για τις κοινωνίες που εξαρτώνται από την αλιεία. Η ευθύνη για να μπει ένα τέλος στην υπεραλίευση ανήκει καταρχήν στους ηγέτες των κρατών-μελών της ΕΕ. Δυστυχώς τα μηνύματα που λαμβάνει το «Αρχιπέλαγος» δεν είναι ενθαρρυντικά».

Σε μία χώρα όπως η Ελλάδα, που έχει από τις μεγαλύτερες ακτογραμμές της Ευρώπης, είναι σχεδόν αδύνατο να καλύψουν οι κρατικές αρχές τις ανάγκες παρακολούθησης και προστασίας μίας τέτοιας μεγάλης έκτασης, επομένως και ο πολίτης οφείλει να γνωρίζει, ώστε να δρα υπεύθυνα. 

«Το ελάχιστο που μπορούμε να κάνουμε όλοι μας είναι να παρατηρούμε το περιβάλλον γύρω μας, και όταν εντοπίζουμε ένα πρόβλημα να κάνουμε όλες τις απαραίτητες κινήσεις για την επίλυσή του, να ενημερώνουμε τους αρμόδιους φορείς, αλλά και να παρακολουθούμε ότι η ενημέρωση μας, δεν κατέληξε σε κάποιο ράφι, αλλά πραγματικά λήφθηκαν μέτρα», λέει χαρακτηριστικά η κ. Μήλιου.

Η λύση

Η διεθνής εμπειρία δείχνει ότι όταν ένα αλιευτικό απόθεμα καταρρεύσει, είναι πάρα πολύ δύσκολο να επανακάμψει, και συχνά επιβαρύνει την παραγωγικότητα των θαλασσών στο σύνολό τους. Είναι ευτύχημα ότι στην Ελλάδα, παρ’ όλη την έλλειψη στρατηγικής και μέτρων διαχείρισης και την αυξανόμενη επιβάρυνση που έχουν δεχθεί οι θάλασσες μας τις τελευταίες δεκαετίες, η κατάσταση κρίνεται ακόμα αναστρέψιμη. 

Μία από τις βασικές προϋποθέσεις για την αντιμετώπιση του προβλήματος, είναι να προστατευθούν οι παραγωγικοί οικότοποι – τα «δάση» της θάλασσας, τα θαλάσσια λιβάδια Ποσειδωνίας, γνωστά και ως φυκιάδες και οι κοραλλιογενείς ύφαλοι ροδοφυκών, οι λεγόμενες τραγάνες, στις οποίες ζουν και  αναπαράγονται τα περισσότερα εμπορικά είδη ψαριών. 

«Η συνδιαχείριση, δηλαδή η συμμετοχή των φορέων των αλιέων καθώς και των τοπικών κοινωνιών στη διαδικασία πρότασης και απόφασης μέτρων διαχείρισης αποτελεί έναν αποτελεσματικό τρόπο που εξασφαλίζει την αποδοχή και την κοινωνική συμμετοχή για την τήρηση αυτών των μέτρων. Διαχειριστικά μοντέλα τέτοιας μορφής είναι διαδεδομένα σε πολλές άλλες χώρες του κόσμου και σίγουρα θα μπορούσε να  αποτελέσει παράδειγμα για την Ελλάδα με στόχο να περιοριστεί η εντατική αλιεία», τονίζει ο κ. Κουτελίδας.

Μάστιγα η παράνομη αλιεία και η χρήση δυναμίτη

Η παράνομη αλιεία και η χρήση δυναμίτη για μια εύκολη ψαριά αποτελούν μάστιγα για τη θάλασσα, καταστρέφοντας τα πάντα σε μεγάλη ακτίνα γύρω από το σημείο ρίψης του μασουριού. «Με σκοπό τη γρήγορη ψαριά και το εύκολο κέρδος, η παράνομη και καταστροφική αλιεία με δυναμίτιδα καταδικάζει σε αφανισμό τα ιχθυαποθέματα, σε ανυπολόγιστη καταστροφή τα θαλάσσια οικοσυστήματα της περιοχής και σε οικονομικό μαρασμό τους αλιείς που επιλέγουν να ψαρεύουν νόμιμα», αναφέρει ο κ. Κουτελίδας. 

«Τα άτομα – βομβιστές συνήθως είναι γνωστοί, αλλά η δράση τους αποσιωπάται από τον εκφοβισμό και τους φραγμούς που επιτάσσει η επίπλαστη αλληλεγγύη στους κόλπους των μικρών παράκτιων κοινοτήτων, ακόμα και από τη σκόπιμη αδιαφορία ορισμένων λιμενικών αρχών», καταγγέλλει ο ίδιος. Υπάρχουν όμως και οι εξαιρέσεις που δείχνουν το δρόμο για μια βιώσιμη αλιεία, με σεβασμό στο περιβάλλον, όπως τονίζει ο κ. Κουτελίδας: 

«Αντιπροσωπευτικό παράδειγμα συνιστά η Σάμος, όπου τα τελευταία δύο χρόνια, και με τη συνεργασία των παράκτιων αλιέων, υπάρχει κάθετη μείωση των περιστατικών της παράνομης αλιείας σε ποσοστό άνω του 50%, ενώ αντίστοιχη μείωση εμφανίζουν και τα περιστατικά εκβρασμών θαλάσσιων θηλαστικών και χελωνών στην περιοχή. Ανάλογη αποτελεσματικότητα έχει επιδείξει και το λιμεναρχείο Πειραιά, το οποίο έχει προβεί τον τελευταίο χρόνο σε δεκάδες κατασχέσεις παράνομων αλιευμάτων».

Ο υπεύθυνος καταναλωτής:

1/ Επιλέγει συνειδητά ψάρια που έχουν κάνει τουλάχιστον μια αναπαραγωγή (διαπιστώνεται βάσει μεγέθους) και αποφεύγει να τα αγοράζει και να τα καταναλώνει την εποχή της αναπαραγωγής τους.

2/ Αγοράζει ψάρια που έχουν αλιευθεί τοπικά, υποστηρίζοντας έτσι την τοπική οικονομία.

3/ Προτιμά ψάρια που αλιεύονται από παραγάδια, καθώς η μέθοδος αυτή είναι ιδιαίτερα επιλεκτική και αλιεύει κυρίως ψάρια μεγάλου μεγέθους.

4/ Δεν αγοράζει ψάρια από ερασιτέχνες αλιείς, καθώς είναι παράνομο να πωλούνται τα ψάρια αυτά.

5/ Δεν αγοράζει προστατευόμενα είδη, γόνο, και γενικότερα υπομεγέθη θαλασσινά και αναφέρει στις αρχές κάθε περιστατικό πώλησης που πέσει στην αντίληψή του.

6/ Δεν αγοράζει ψάρια όπως ο τόνος και ο ξιφίας γιατί περιέχουν βαρέα μέταλλα (ψευδάργυρο, μόλυβδο κ.α.). Η λήψη βαρέων μετάλλων μπορεί να βλάψει τα έμβρυα και τα βρέφη που θηλάζουν.

7/ Αποφεύγει προστατευόμενα είδη όπως η Μπουρού, η Πίνα και η Σωλήνα ή Πετροσωλήνα σε εστιατόρια και ιχθυοπωλεία, τα οποία κατά παράβαση της νομοθεσίας προβάλλονται ακόμα και σε διαφημίσεις εστιατορίων.

«Fish4Life»

Βρείτε περισσότερες πληροφορίες στο «Fish4Life» μία πρωτότυπη οικολογική εφαρμογή που έχει αναπτύξει το Αρχιπέλαγος σε συνεργασία με το TEDx Thessaloniki, μέσω της ιστοσελίδας www.archipelago.gr

ΜΑΡΤΥΡΙΑ*

Καταστρέφονται αποικίες κοραλλιών χιλιάδων ετών

«Οι κοραλλιογενείς ύφαλοι ροδοφυκών του Αιγαίου, οι λεγόμενες τραγάνες, αποκαλούνται συχνά το πιο καλά κρυμμένο μυστικό της Μεσογείου, καθώς το ευρύ κοινό αγνοεί την ύπαρξή τους. Παρουσιάζουν ένα εντυπωσιακό θέαμα, καθώς τα ασβεστολιθικά φύκη καλύπτονται από γοργονίες, κοράλλια και μια μεγάλη ποικιλία σπόγγων και άλλων  οργανισμών. 

Πρόκειται για περιοχές εξαιρετικά υψηλής βιοποικιλότητας, καθώς υπολογίζεται ότι στην ευρύτερη περιοχή της Μεσογείου έχουν καταγραφεί σε υφάλους ασβεστολιθικών ροδοφυκών πάνω από 1600 είδη, συμπεριλαμβανομένων 300 ειδών φυκών, 1200 ειδών ασπόνδυλων και πάνω από 100 είδη ψαριών. Είναι παράλληλα και βιότοποι ιδιαίτερης οικονομικής σημασίας για την αλιεία, καθώς εκεί ζουν και αναπαράγονται πολυάριθμα είδη ψαριών και θαλασσινών υψηλής εμπορικής αξίας, όπως φαγκριά, ροφοειδή, συναγρίδες, αστακοί και έχουν ιδιαίτερη σημασία για τη βιωσιμότητα της αλιείας. 

Στην πρόσφατη έρευνα του Αρχιπελάγους και του Περιφερειακού Κέντρου Δράσης για τις Ειδικά Προστατευόμενες Περιοχές (RAC/SPA) καταγράφηκαν κοράλλια που ξεπερνούν τα 700 χρόνια σε ηλικία. Σε αρκετές περιπτώσεις συναντάμε υγιή οικοσυστήματα, κυρίως σε περιοχές όπου η μορφολογία του βυθού δεν επιτρέπει τη δραστηριότητα της βιομηχανικής αλιείας. Εκεί καταγράφουμε μοναδικούς κοραλλιογενείς υφάλους, ηλικίας εκατοντάδων ή και χιλιάδων ετών, πλούσια ιχθυαποθέματα και πολυποίκιλα είδη φυκών. 

Ωστόσο, σε αρκετές περιπτώσεις η καταστροφή που προκαλούν τα σκάφη μέσης αλιείας όπως οι μηχανότρατες σε αυτά τα σπάνια παραγωγικά ενδιαιτήματα προτεραιότητας είναι ολοσχερής. Τα συγκεκριμένα αλιευτικά σκάφη σύρουν σε αυτά τα ευαίσθητα οικοσυστήματα τις λεγόμενες σιδερένιες πόρτες – οι οποίες φτάνουν σε βάρος τον ένα τόνο έκαστη, προκαλώντας καταστροφή που χρειάζεται αιώνες για να ανακάμψει, δεδομένου του πολύ αργού ρυθμού ανάπτυξής των συγκεκριμένων ενδιαιτημάτων (για τις τραγάνες ο ρυθμός ανάπτυξης είναι 0,006 – 0,83 μμ/χρόνο)»

*Της Αναστασίας Μήλιου, Συντονίστριας Επιστημονικής Έρευνας του «Αρχιπελάγους»