Άλμα προς τα... πίσω η Σύνοδος του Ρίο για το περιβάλλον

Με βήμα σημειωτόν και άλμα προς τα… πίσω ξεκίνησε χθες και ολοκληρώνεται αύριο, με τη συμμετοχή εκπροσώπων 190 κρατών, η παγκόσμια συνδιάσκεψη για το περιβάλλον στο Ρίο της Βραζιλίας. Μια ακόμα χαμένη ευκαιρία καταγράφεται στο παθητικό της ανθρωπότητας, 20 χρόνια μετά την πρώτη σύνοδο που πραγματοποιήθηκε στην ίδια πόλη, καθώς η ιστορία επαναλαμβάνεται σαν να μην πέρασε μια μέρα.

Κενά περιεχομένου πολυσέλιδα έγγραφα και φλύαρα ευχολόγια συνθέτουν μια απαισιόδοξη εικόνα για το μέλλον της Γης, καθώς οι σαφείς δεσμεύσεις απουσιάζουν για μια ακόμα φορά, παραπέμποντας στις… ελληνικές καλένδες οποιαδήποτε ουσιαστική πρωτοβουλία θα ανέκοπτε την πορεία προς τη μη αναστρέψιμη καταστροφή του περιβάλλοντος. «Με την οικονομική κρίση να ρίχνει βαριά τη σκιά της σε παγκόσμιο επίπεδο, πολλοί θεωρούν ότι το περιβάλλον τίθεται αναγκαστικά σε δεύτερη μοίρα», σημειώνει ο Άκιμ Στάινερ, επικεφαλής του UNEP, του περιβαλλοντικού προγράμματος του ΟΗΕ και συμπληρώνει: «Παραγνωρίζουν όμως το γεγονός ότι οι επιπτώσεις της καταστροφής του ήδη αποτιμώνται σε δισεκατομμύρια ευρώ ετησίως, με αυξητικές μάλιστα τάσεις. Κάθε μέρα που περνάει, στενεύουν τα περιθώρια για την επιβίωση της ανθρωπότητας».  

Το 49 σελίδων «κείμενο προθέσεων» που ετοίμασε η κυβέρνηση της Βραζιλίας, προκειμένου να υπογραφεί αύριο από τους εκπροσώπους των κρατών που συμμετέχουν είναι απλά ένα… μπάλωμα, όπως καταγγέλλουν περιβαλλοντικές οργανώσεις. Στο ίδιο μήκος κύματος κινείται και η κυβέρνηση της Δανίας, η οποία κατέχει την προεδρία της Ε.Ε., χαρακτηρίζοντας το κείμενο «ασαφές και ανεπαρκές».

Η φετινή σύνοδος κορυφής πραγματοποιείται με την παρουσία 100 και πλέον πρωθυπουργών και αρχηγών κρατών, από τους οποίους όμως λάμπουν δια της… απουσίας τους οι «κύριοι παίχτες», ΗΠΑ, Βρετανία, Κίνα, Γερμανία, καθώς ο Μπαράκ Ομπάμα, ο Ντέιβιντ Κάμερον, ο Χου Ζιντάο και η Άνγκελα Μέρκελ, η οποία όμως θα βρεθεί στις κερκίδες του αγώνα ποδοσφαίρου Ελλάδας-Γερμανίας, επέλεξαν να εκπροσωπηθούν από υπουργούς ή υπηρεσιακά τους στελέχη.

Από το 1992 στο σήμερα

Αν και η πρώτη συνδιάσκεψη του Ρίο το 1992 είχε ως αποτέλεσμα την υπογραφή διεθνών συνθηκών για την αντιμετώπιση της Κλιματικής Αλλαγής, τη διατήρηση της βιοποικιλότητας, την προστασία των καλλιεργήσιμων εδαφών και την υιοθέτηση ενός «οδικού χάρτη 40 σημείων», η υλοποίησή τους την τελευταία εικοσαετία συνάντησε αξεπέραστα εμπόδια, με αποτέλεσμα να παραμείνουν στην ουσία ανεφάρμοστα.

Η προετοιμασία για τη φετινή σύνοδο κορυφής ξεκίνησε την επαύριο της αποτυχημένης συνδιάσκεψης της Κοπεγχάγης το 2009, έτσι ώστε να τεθούν υλοποιήσιμοι στόχοι, όπως ο έλεγχος της υπεραλίευσης, ο περιορισμός της ρύπανσης των Ωκεανών, η ανάπτυξη των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, η καταπολέμηση των λιμών και η ραγδαία αστικοποίηση.

Τα αποτελέσματα των διερευνητικών επαφών όμως ήταν και πάλι πενιχρά, παρά τις αγωνιώδεις εκκλήσεις της παγκόσμιας επιστημονικής κοινότητας για τη δραματική ανατροπή των περιβαλλοντικών ισορροπιών και τη ραγδαία πορεία προς την καταστροφή μέσα στην επόμενη εικοσαετία. Η κατάσταση με τη συνθήκη για τον περιορισμό εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου που υπογράφηκε στο Κιότο της Ιαπωνίας το 1997 και εκπνέει φέτος χωρίς να έχει διαφανεί η πρόθεση επικαιροποίησής της, είναι ενδεικτική. Αποδείχθηκε ένα ακόμα φιάσκο, καθώς οι μεγάλοι ρυπαντές όπως οι ΗΠΑ, η Κίνα, η Ινδία, η Ρωσία και ο Καναδάς απέφυγαν να εφαρμόσουν όσα είχαν συμφωνήσει, καθιστώντας την στην ουσία ανενεργή.

Έτσι, αύριο αναμένεται να γραφεί ο επίλογος μιας ακόμα ατελέσφορης παγκόσμιας συνδιάσκεψης, η οποία παρά τα σήματα κινδύνου που εκπέμπει η Γη, στάθηκε ανίκανη να θέσει ένα σαφές και δεσμευτικό χρονοδιάγραμμα δράσεων.

ΑΡΙΘΜΟΙ

38% μειώθηκαν οι κοραλλιογενείς ύφαλοι από το 1980

0% πρόοδος καταγράφηκε σε 86 από τους 90 περιβαλλοντικούς δείκτες από το 2000

1 δις άνθρωποι υποσιτίζονται συστηματικά

1,4 δις άνθρωποι ζουν με λιγότερο από 1 ευρώ τη μέρα

3,1 δις άνθρωποι δεν έχουν πρόσβαση σε πόσιμο νερό ή υγειονομική περίθαλψη

22% η αύξηση του παγκόσμιου πληθυσμού από το 1992

32% η αύξηση της κατανάλωσης ψαριών από το 1992

26% η αύξηση της κατανάλωσης κρέατος από το 1992

43 κιλά ετησίως η μέση κατανάλωση κρέατος κατ’ άτομο σήμερα από 34 το 1992

Ιόλη Χριστοπούλου, Υπεύθυνη πολιτικής για το φυσικό περιβάλλον, WWF Ελλάς

 «Πριν από 20 χρόνια, η Συνδιάσκεψη στο Ρίο έδωσε ένα μήνυμα ελπίδας, ότι η παγκόσμια κοινότητα μπορεί να ενώσει τις δυνάμεις της και να εστιάσει τις προσπάθειες της για ανάπτυξη κοινωνικά πιο δίκαιη και περιβαλλοντικά βιώσιμη. Έκτοτε έχει σημειωθεί τεράστια πρόοδος στην κατανόηση των προβλημάτων και τη διερεύνηση λύσεων. Για πολλές από τις παγκόσμιες προκλήσεις έχουν υιοθετηθεί συγκεκριμένες δεσμεύσεις. Το Ρίο+20 θα μπορούσε να είναι μια μεγάλη παγκόσμια εορτή για τις μεγάλες ανατροπές που πετύχαμε. Στην πραγματικότητα όμως βλέπουμε ότι σε πολλά θέματα βρισκόμαστε στο ίδιο σημείο με τότε που οι συζητήσεις είχαν μόλις ξεκινήσει.

Όπως ήταν αναμενόμενο, η παγκόσμια οικονομική κρίση έχει επισκιάσει τη συνδιάσκεψη. Οι διαπραγματεύσεις αναλώνονται στην αναζήτηση τρόπων για τη συνέχιση «δοκιμασμένων» πρακτικών ή ακόμα χειρότερα και στην προσπάθεια χαλάρωσης των υιοθετημένων δεσμεύσεων.

Στην Ελλάδα, που αποτελεί και το διεθνές επίκεντρο του ενδιαφέροντος, ήδη καταγράφουμε τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις της κρίσης. Η χαλάρωση των σημαντικών περιβαλλοντικών κατακτήσεων απειλεί να επιστρέψει την χώρα στην εποχή πριν από την πρώτη Συνδιάσκεψη στο Ρίο, τότε που οι περισσότερες δεσμεύσεις για την προστασία του περιβάλλοντος είχαν μόλις αρχίσει να διατυπώνονται.

Μια επιτυχής έκβαση της Συνδιάσκεψης, που θα ανατρέψει πρακτικές του παρελθόντος, την ανεύθυνη και αλόγιστη χρήση πόρων, την απουσία αξιόπιστων θεσμών, την αδυναμία στην υλοποίηση δεσμεύσεων και την ανεπάρκεια μηχανισμών ελέγχου, θα δώσει τη δυνατότητα στην παγκόσμια κοινότητα να αντιμετωπίσει τις αλληλένδετες πτυχές της οικονομικής, κοινωνικής και περιβαλλοντικής κρίσης. Η προώθηση της βιώσιμης ανάπτυξης αποτελεί τη βασική προοπτική εξόδου από τη δημοσιονομική κρίση για την Ελλάδα, την Ευρωζώνη αλλά και το σύνολο της παγκόσμιας οικονομίας».