U133 last voyage. Η τελευταία αποστολή του U133. Ατύχημα ή σαμποτάζ;

Φωτογραφικά ντοκουμέντα από το βυθό της Αίγινας, αποκαλύπτουν την τραγική μοίρα του «χαμένου» υποβρυχίου

Η τελευταία αποστολή

Ακόμα και σήμερα, όταν έχει μπουνάτσα και η θάλασσα είναι αρυτίδωτη, η επιφάνειά της βόρεια της Αίγινας ιριδίζει, δείγμα του ότι υπάρχει πετρέλαιο. Από πού όμως προέρχεται; Τι είναι αυτό που κρύβεται στον Σαρωνικό, σε βάθος 78 μέτρων; Η διαλεύκανση του μυστηρίου μας οδηγεί στα μαύρα χρόνια της γερμανικής κατοχής, το 1942. Τότε, 69 χρόνια πριν, η Σαλαμίνα ήταν ο ναύσταθμος, στον οποίο ναυλοχούσαν πολεμικά σκάφη επιφανείας, αλλά και υποβρύχια των Γερμανών.

Ένα από αυτά, το U 133, ξεκίνησε στις 14 Μαρτίου του 1942 για μια απόρρητη αποστολή, η οποία έμελλε να είναι και η τελευταία του. Λίγη μόλις ώρα μετά τον απόπλου του από τη γερμανική βάση, μια φοβερή έκρηξη φώτισε τον ουρανό. Το υποβρύχιο εξαφανίστηκε κάτω από τα κύματα, κομματιασμένο από τη σφοδρότητα της έκρηξης, χωρίς κανένας από τα 45 μέλη του πληρώματος να προλάβει να σωθεί.

Φορτωμένο με 14 τορπίλες και 170 περίπου τόνους πετρέλαιο, το U133 ήταν έτοιμο να σπείρει τον όλεθρο και την καταστροφή στις συμμαχικές νηοπομπές που πάσχιζαν να κρατήσουν όρθιο το μέτωπο της Βόρειας Αφρικής και την αποκλεισμένη Μάλτα. Η μοίρα όμως τα έφερε αλλιώς και τελικά το υποβρύχιο έγινε ο υγρός τάφος του πληρώματός του, ένα μυστήριο που έμεινε ξεχασμένο, ένα αίνιγμα με αναπάντητα για δεκαετίες ερωτήματα και η αφορμή για πολλά σενάρια, πολλά από τα οποία θυμίζουν ταινίες επιστημονικής φαντασίας.

Αρκετές δεκαετίες αργότερα, ένας από τους αυτοδύτες που καταδύθηκαν στο ναυάγιο, μοιράζεται τις εμπειρίες του και αφηγείται τις εντυπώσεις από το θέαμα που αντίκρισε στα 78 μέτρα κάτω από την επιφάνεια της θάλασσας. Ο Κώστας Θωκταρίδης, με εκατοντάδες δύσκολες καταδύσεις στο ενεργητικό του, φωτίζει τις άγνωστες πτυχές της αύτανδρης βύθισης του μοιραίου υποβρυχίου. «Αντικρίζοντας κανείς το U 133 νιώθει δέος βλέποντας ένα υποβρύχιο κομμένο κυριολεκτικά στα δύο, στο σημείο που κάποτε βρίσκονταν τα διαμερίσματα των ναυτών. Ο μειωμένος φυσικός φωτισμός σε αυτό το βάθος σε συνδυασμό με τα δίχτυα και  τα παραγάδια  που καλύπτουν τον υγρό τάφο του U 133, συμβάλλει στη δημιουργία ενός σκηνικού–θρίλερ. Ο εξερευνητής του ναυαγίου δεν ξέρει τι θα συναντήσει κολυμπώντας ανάμεσα στα συντρίμμια του υποβρυχίου». 

Ατύχημα ή σαμποτάζ;

Αντικρουόμενα και αντιφατικά τα αίτια της βύθισης, σύμφωνα με ποικίλες ιστορικές πηγές. Οι διαβαθμισμένες αναφορές της εποχής αναφέρουν ως αίτιο κάποιο λάθος ναυσιπλοΐας και την πρόσκρουση σε νάρκη, ενώ πηγές σε πολωνικά αρχεία αναφέρουν τη δράση του μεγαλωμένου στην Ελλάδα Γέρζι Ιβάνοφ, αθλητή του Ηρακλή Θεσσαλονίκης, προς τιμήν του οποίου δόθηκε το όνομα στο κλειστό γυμναστήριο «Ιβανώφειο», κατάσκοπου που δραστηριοποιήθηκε στην κατεχόμενη Ελλάδα και είχε συμμετάσχει σε πολλές επιχειρήσεις δολιοφθοράς κατά των Γερμανών. Η ιστορική έρευνα πεδίου καταδεικνύει πέραν πάσης αμφιβολίας πλέον ότι το U 133 έπεσε θύμα νάρκης, καθώς εισήλθε σε επισημασμένο ναρκοπέδιο. Τι ήταν όμως αυτό που το έκανε να λοξοδρομήσει από τον ασφαλή δίαυλο και το οδήγησε πάνω στη νάρκη; Ήταν ένα απλό και συγχρόνως μοιραίο σφάλμα του πλοηγού, ή κάτι άλλο;

Στο βυθό από ελληνική νάρκη

«Ο πυργίσκος του υποβρυχίου ξεπροβάλει επιβλητικός «ντυμένος» στις  γκριζοπράσινες αποχρώσεις του βυθού», λέει ο κ. Θωκταρίδης. «Διακρίνονται το πυροβόλο του, τα περισκόπιά του που είναι κατεβασμένα και η ανθρωποθυρίδα που είναι ανοικτή. Ευρήματα που επιβεβαιώνουν το γεγονός ότι το υποβρύχιο βρισκόταν στην επιφάνεια όταν έπεσε σε νάρκη. Μέσα στην ανθρωποθυρίδα του πυργίσκου ξεχωρίζει η σκάλα που οδηγεί στη γέφυρα του υποβρυχίου. Όλες οι άλλες ανθρωποθυρίδες είναι κλειστές όπως και οι τορπιλοσωλήνες».

Ο έμπειρος αυτοδύτης δίνει μια άλλη διάσταση στο ναυάγιο, καθώς φαίνεται ότι η καταβύθιση του γερμανικού υποβρυχίου πρέπει να πιστωθεί στις επιτυχίες του ελληνικού πολεμικού ναυτικού: «Καθώς περιπλανιόμαστε στα υποθαλάσσια μονοπάτια της ιστορίας κάτι κεντρίζει το ενδιαφέρον μας, σε μικρή απόσταση από το ναυάγιο. Πλησιάζουμε κοντά και διαπιστώνουμε ότι πρόκειται για το αγκυροβόλιο 
της νάρκης που βύθισε το υποβρύχιο. Οι Γερμανοί πίστευαν ότι το U 133 διείσδυσε κατά λάθος στο γερμανικό ναρκοπέδιο και κατά συνέπεια βυθίστηκε από γερμανική νάρκη. Το συγκεκριμένο αγκυροβόλιο όμως παραπέμπει στη «νάρκη Μωραΐτη», μία νάρκη ελληνικής σύλληψης και κατασκευής ιδιαίτερα ισχυρή και αποτελεσματική αλλά άγνωστη μέχρι σήμερα στους περισσότερους από εμάς. Η ιστορική έρευνα επιβεβαιώνει τις υποψίες μας. Σύμφωνα με την απόρρητη διαταγή Κ 27/4332 του Γ.Ε.Ν. στις 23 Αυγούστου του 1940, κοινοποιήθηκε σχέδιο πόντισης ναρκοπεδίου στην περιοχή που βρίσκεται σήμερα το ναυάγιο. Την ημέρα της κήρυξης του πολέμου δόθηκε από το Γ.Ε.Ν. το εκτελεστικό σήμα της παραπάνω διαταγής για την πόντιση του ελληνικού ναρκοπεδίου. Τη νύχτα της 29ης προς την 30η Οκτωβρίου πραγματοποιήθηκε η πόντιση του ναρκοπεδίου με νάρκες Vickers και Μωραΐτη. Σύμφωνα δε, με τα αρχεία της Διοίκησης Ναρκαλιείας του Πολεμικού μας Ναυτικού οι Γερμανοί δεν κατήργησαν το ελληνικό ναρκοπέδιο. Το διατήρησαν και τοποθέτησαν παράλληλα προς αυτό δικά τους ναρκοπέδια, πριν και μετά το ελληνικό. Άρα το ελληνικό ναρκοπέδιο υπήρχε την ημέρα της βύθισης του U 133 και σύμφωνα με τις συντεταγμένες του ναυαγίου το γερμανικό υποβρύχιο βρίσκεται εντός των ορίων του». 

Η κατάδυση στο ναυάγιο

Στα ανοιχτά του ακρωτηρίου «Τούρλος» της Αίγινας, ένα πολυσύχναστο σήμερα πέρασμα, οι καταδύσεις είναι ιδιαίτερα απαιτητικές και κοπιώδεις, όχι μόνο λόγω του βάθους των 78 μέτρων στο οποίο βρίσκεται το ναυάγιο, αλλά και επειδή η ορατότητα είναι περιορισμένη και τα θαλάσσια ρεύματα είναι ισχυρά. Ο κ. Θωκταρίδης αφηγείται την απόκοσμη εμπειρία της «επίσκεψης» στον υγρό τάφο του U 133: «Οι θαλάσσιοι μικροοργανισμοί έχουν σχηματίσει ένα παχύ σκουρόχρωμο στρώμα πάνω στο σκαρί του ναυαγίου.  Ο χρόνος έχει αφήσει τα σημάδια του και η ξύλινη επένδυση του καταστρώματος δεν υπάρχει πλέον. Στο σημείο αυτό φαίνονται οι σωληνώσεις του υποβρυχίου. Στο λασπώδη βυθό γύρω από τα συντρίμμια κείτονται δύο τορπίλες και η άγκυρα που  έχει αποκολληθεί από την καδένα, ένα συμβολικό εύρημα αφού το  U 133 έχει ρίξει πλέον άγκυρα για πάντα στην υγρή αγκαλιά του Σαρωνικού».

Η μαρτυρία:«Το U133 είναι κομμένο στα δύο!»

«Είναι το ναυάγιο του  U 133 και είναι κομμένο στα δύο!», αναφέρει ο κ. Θωκταρίδης. «Το ένα κομμάτι σχηματίζει με το άλλο ορθή γωνία γι’ αυτό και το ηχοβολιστικό έδειχνε δύο στόχους. Η πλώρη που έχει αποκοπεί από το υπόλοιπο σκαρί του,  ακουμπά στο βυθό με την αριστερή πλευρά και σχηματίζει γωνία 90^ο με την  πρύμνη. Από τη δεξιά πλευρά της πλώρης λείπει η άγκυρα. Το υπόλοιπο ναυάγιο έχει αριστερή κλίση περίπου 30^ο», συμπληρώνει και επισημαίνει ότι «το κυρίως τμήμα του υποβρυχίου έχει αριστερή κλίση. Στον κλειστό κόλπο του Σαρωνικού  η ορατότητα υποβρυχίως είναι πολύ περιορισμένη ενώ τα ισχυρά υποθαλάσσια ρεύματα αυξάνουν το βαθμό δυσκολίας».

Χαρακτηριστικά του U 133

Τύπος VII C

Έτος καθέλκυσης 1941

Μήκος 67 μέτρα

Πλήρωμα 45 άνδρες

Οπλισμός 14 τορπίλες